Küresel askeri harcamalarda Soğuk Savaş'tan bu yana en büyük artış yaşandı! Türkiye'de durum ne?

Küresel güvenlik konusunda bağımsız kaynaklardan olan Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü (SIPRI) dünya çapında askeri harcamaları raporlaştırdı.

Soğuk Savaş'tan bu yana en büyük artış

 Araştırmaya göre, dünya askeri harcamaları 2024 yılında 2718 milyar dolara ulaşarak 2023'e göre reel olarak yüzde 9,4 artış gösterdi. Son dönemde ülkelerin yaptığı yatırımlar ve savunmanın önceliklendirilmesiyle Soğuk Savaş'ın bitiminden bu yana en büyük yıllık artış oldu.

Askeri harcamalar tüm dünya bölgelerinde arttı, özellikle Avrupa ve Orta Doğu'da hızlı bir büyüme görüldü.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü'nün (SIPRI) yayınladığı yeni verilere göre, en çok askeri harcama yapan ilk beş ülke olan ABD, Çin, Rusya, Almanya ve Hindistan, toplam 1635 milyar dolarlık harcamayla küresel toplamın yüzde 60'ını oluşturdu.

Küresel askeri harcamalar 2024'te 2718 milyar dolara çıktı, bu art arda artışların 10. yılı. 2024'te dünyanın en çok harcama yapan 15 ülkesinin hepsi askeri harcamalarını artırdı. Küresel askeri yük (küresel gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) askeri harcamalara ayrılan payı) 2024'te yüzde 2,5'e çıktı.

Dünya genelinde 100'den fazla ülke askeri harcamalarını artırdı

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Araştırmacısı Xiao Liang, "Dünya genelinde 100'den fazla ülke 2024'te askeri harcamalarını artırdı. Hükümetler, genellikle diğer bütçe alanlarının pahasına askeri güvenliğe giderek daha fazla öncelik verdikçe, ekonomik ve sosyal ödünleşmeler önümüzdeki yıllarda toplumlar üzerinde önemli etkilere sahip olabilir" dedi.

Avrupa'daki harcama artışı küresel toplamı artırıyor

Avrupa'daki askeri harcamalar (Rusya dahil) %17 artarak 693 milyar dolara çıktı ve 2024'teki küresel artışa en büyük katkıyı sağladı. Ukrayna'daki savaş üçüncü yılındayken, kıta genelinde askeri harcamalar artmaya devam etti ve Avrupa askeri harcamalarını soğuk savaşın sonunda kaydedilen seviyenin ötesine taşıdı. Malta hariç tüm Avrupa ülkeleri 2024'te askeri harcamalarını artırdı.

Rusya'nın askeri harcamaları 2024'te tahmini 149 milyar dolara ulaştı, 2023'e göre %38 artış ve 2015'teki seviyenin iki katı oldu. Bu, Rusya'nın GSYİH'sinin %7,1'ini ve tüm Rus hükümet harcamalarının %19'unu temsil ediyor. Ukrayna'nın toplam askeri harcamaları %2,9 artarak 64,7 milyar dolara ulaştı. Rusya'nın harcamalarının %43'üne eşdeğer. GSYİH'nin %34'ü ile Ukrayna, 2024'te en büyük askeri harcamaya sahip oldu.

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Kıdemli Araştırmacısı Diego Lopes da Silva 'Rusya bir kez daha askeri harcamalarını önemli ölçüde artırdı ve Ukrayna ile harcama açığını genişletti. Ukrayna şu anda vergi gelirlerinin tamamını ordusuna tahsis ediyor. Böylesine sıkışık bir mali alanda, Ukrayna'nın askeri harcamalarını artırmaya devam etmesi zor olacak” dedi.

Benzeri görülmemiş artışlar yaşanıyor

Orta ve Batı Avrupa'daki birçok ülke, yeni harcama taahhütleri ve büyük ölçekli tedarik planları uyguladıkları için 2024'te askeri harcamalarında benzeri görülmemiş artışlar gördü. Almanya'nın askeri harcamaları %28 artarak 88,5 milyar dolara ulaştı ve Orta ve Batı Avrupa'nın en büyük, dünyanın ise dördüncü büyük harcamacısı oldu. Polonya'nın askeri harcamaları 2024'te %31 artarak 38,0 milyar dolara çıktı ve Polonya'nın GSYİH'sinin %4,2'sini temsil etti.

Avrupa’da dikkat çeken artış: Almanya ilk sırada

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, "Yeniden birleşmeden bu yana ilk kez Almanya, 2022'de duyurulan 100 milyar avroluk özel savunma fonu sayesinde Batı Avrupa'nın en büyük askeri harcama yapan ülkesi oldu" dedi. "Almanya ve diğer birçok Avrupa ülkesinde benimsenen son politikalar, Avrupa'nın öngörülebilir gelecekte de devam etmesi muhtemel yüksek ve artan askeri harcama dönemine girdiğini gösteriyor."

NATO üyelerinde rekor harcama görüldü 

NATO üyesi ülkelerde harcamalar rekor düzeyde GSYİH'nın yüzde 2'sine ulaştı

Tüm NATO üyeleri 2024'te askeri harcamalarını artırdı. NATO üyelerinin toplam askeri harcamaları 1506 milyar dolara, yani küresel askeri harcamaların %55'ine ulaştı. 32 NATO üyesinden 18'i, SIPRI’ye göre GSYİH'lerinin en az %2,0'sini ordularına harcadı, bu 2023'teki 11'den ve NATO'nun 2014'te harcama kılavuzunu benimsemesinden bu yana en yüksek rakamdan daha yüksek.

ABD'nin askeri harcamaları dünyanın yüzde 37’sine eşdeğer

ABD'nin askeri harcamaları %5,7 artarak 997 milyar dolara ulaştı, bu da toplam NATO harcamalarının %66'sı ve 2024'te dünya askeri harcamalarının %37'siydi. ABD'nin 2024 bütçesinin önemli bir kısmı, Rusya ve Çin'e karşı stratejik bir avantaj elde etmek için askeri yetenekleri ve ABD nükleer cephaneliğini modernize etmeye ayrılmıştı. Avrupalı ​​NATO üyeleri toplamda 454 milyar dolar harcadı, bu da ittifak genelindeki toplam harcamanın %30'unu temsil ediyor.

SIPRI Askeri Harcama ve Silah Üretim Programı Araştırmacısı Jade Guiberteau Ricard, “Avrupa NATO üyeleri arasındaki hızlı harcama artışları esas olarak devam eden Rus tehdidi ve ittifak içinde ABD'nin olası kopuşu konusundaki endişelerden kaynaklanıyor” dedi. Ricard, “Sadece harcamaları artırmanın, ABD'den önemli ölçüde daha fazla askeri kapasite veya bağımsızlık anlamına gelmeyeceğini söylemekte fayda var. Bunlar çok daha karmaşık görevler.” Diye konuştu.

Ortadoğu'da askeri harcamalar artıyor

Ortadoğu'daki askeri harcamaların 2024 yılında 243 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu rakam, 2023'e göre yüzde 15, 2015'e göre ise yüzde 19 artış anlamına geliyor.

İsrail'in askeri harcamaları, Gazze'de savaşmaya devam ederken ve Güney Lübnan'da Hizbullah ile çatışmayı tırmandırırken, 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan bu yana en büyük yıllık artış olan 2024'te %65 artarak 46,5 milyar dolara çıktı. Askeri yükü, GSYİH'nın %8,8'ine yükselerek dünyanın en yüksek ikinci seviyesine ulaştı. Lübnan'ın askeri harcamaları, ekonomik kriz ve siyasi kargaşa nedeniyle birkaç yıllık düşük harcamanın ardından 2024'te %58 artarak 635 milyon dolara çıktı.

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Araştırmacısı Zubaida Karim, “Birçok Orta Doğu ülkesinin 2024'te askeri harcamalarını artıracağına dair yaygın beklentilere rağmen, büyük artışlar İsrail ve Lübnan ile sınırlıydı. Başka yerlerde, ülkeler Gazze'deki savaşa yanıt olarak harcamalarını önemli ölçüde artırmadılar veya ekonomik kısıtlamalar nedeniyle bunu yapmaktan alıkonuldular” diyor.

İran’ın askeri harcamaları geriledi

İran'ın askeri harcamaları, bölgesel çatışmalara katılımına ve bölgesel vekillere verdiği desteğe rağmen 2024'te gerçek anlamda %10 düşerek 7,9 milyar dolara geriledi. Yaptırımların İran'a etkisi, harcamaları artırma kapasitesini ciddi şekilde sınırladı.

Çin ve komşuları askeri yığınak yapmaya devam ediyor

Dünyanın ikinci en büyük askeri yatırımını yapan Çin, askeri harcamalarını %7,0 oranında artırarak tahmini 314 milyar dolara çıkardı ve bu, 10 yıllık kesintisiz büyümeyi işaret ediyor. Çin, Asya ve Okyanusya'daki tüm askeri harcamaların %50'sini karşılayarak, ordusunun sürekli modernizasyonuna ve siber savaş yeteneklerinin ve nükleer cephaneliğinin genişletilmesine yatırım yaptı. 

Japonya’da 1952'den bu yana en büyük yıllık artış

Japonya'nın askeri harcamaları 2024'te %21 artarak 55,3 milyar dolara çıktı ve bu 1952'den bu yana en büyük yıllık artış oldu. Askeri yükü GSYİH'nın %1,4'üne ulaştı ve bu 1958'den bu yana en yüksek seviye oldu. Küresel olarak beşinci en büyük askeri harcama olan Hindistan'ın askeri harcamaları %1,6 artarak 86,1 milyar dolara çıktı. Tayvan'ın harcamaları 2024'te %1,8 artarak 16,5 milyar dolara ulaştı.

Tehlikeli bir silahlanma yarışı sarmalı yorumu yapıldı

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Direktörü Nan Tian, ​​“Asya-Pasifik bölgesindeki büyük askeri harcama yapanlar, gelişmiş askeri yeteneklere giderek daha fazla kaynak yatırıyor” dedi. Tian, “Birçok çözülmemiş anlaşmazlık ve artan gerginlik varken, bu yatırımlar bölgeyi tehlikeli bir silahlanma yarışı sarmalına sokma riski taşıyor.” İfadelerini kullandı.

Birleşik Krallık 2024 yılında askeri harcamalarını %2,8 artırarak 81,8 milyar dolara çıkardı ve dünya çapında altıncı en büyük harcama yapan ülke oldu. Fransa'nın askeri harcamaları % 6,1 artarak 64,7 milyar dolara çıktı ve dünya çapında dokuzuncu en büyük harcama yapan ülke oldu.

İsveç , 2024 yılında askeri harcamalarını %34 artırarak 12,0 milyar dolara çıkardı. NATO üyeliğinin ilk yılında İsveç'in askeri yükü GSYİH'nın %2,0'sine ulaştı.

Suudi Arabistan, 2024'te Orta Doğu'da en büyük askeri harcamayı yapan ve dünya çapında yedinci sırada yer alan ülkeydi. Askeri harcamaları, tahmini 80,3 milyar dolara ulaşan %1,5'lik mütevazı bir artış gördü, ancak ülkenin petrol gelirlerinin zirve yaptığı 2015'ten hala %20 daha düşük.

Myanmar'ın askeri harcamaları, iç çatışmaların yoğunlaşmasıyla birlikte 2024 yılında yüzde 66 artarak tahmini 5,0 milyar dolara çıktı. Bu, Asya ve Okyanusya'daki en yüksek artış oranı oldu.

Meksika'nın askeri harcamaları, esas olarak hükümetin organize suçlara karşı askeri müdahalesinde yer alan Ulusal Muhafız ve donanmaya ayrılan fonun artması nedeniyle, 2024 yılında yüzde 39 artarak 16,7 milyar dolara çıktı.

Afrika'daki askeri harcamalar 2024 yılında 52,1 milyar dolara ulaştı; bu rakam 2023'e göre yüzde 3,0, 2015'e göre ise yüzde 11 artış anlamına geliyor.

Türkiye'de durum ne?

Türkiye'nin 2015-2024 döneminde askeri harcamalarının yüzde 110 arttığına işaret edilen raporda, ülkenin geçen yılki askeri harcamalarının bir önceki yıla göre yüzde 12 artarak 25 milyar dolar olduğu bildirildi.

SIPRI raporunda, geçen yıl askeri harcamaların dünya genelinde yükseldiği, özellikle Avrupa ve Orta Doğu'da büyük artışlar kaydedildiği belirtildi.

Geçen yıl Malta hariç bütün Avrupa ülkelerinin askeri harcamalarını artırdığının ifade edildiği raporda, Ukrayna'daki savaş ve ABD'nin NATO ittifakına bağlılığına ilişkin şüphelerin Rusya’nın dahil olduğu Avrupa'daki askeri harcamaların yüzde 17 artmasına sebep olduğu kaydedildi.

2024'te en çok askeri harcama yapan beş ülke ABD, Çin, Rusya, Almanya ve Hindistan olurken, bu ülkelerin harcamaları dünya askeri harcamalarının yüzde 60'ını oluşturdu.

Yunanistan'dan silahlı kuvvetler hamlesi: 'Aktif Gönüllü Yedek' planını devreye alıyorDünya

Güç üstünlüğü onlarda! İşte en fazla savaş uçağına sahip NATO ülkeleriYaşam

ABD mi yoksa Çin mi daha güçlü? Tek tek karşılaştırıldı: Askeri, ekonomi, teknoloji, doğal kaynak...Yaşam