Kamuda tasarrufa uymayana ceza sürprizi!

Maruf BUZCUGİL - Mehmet KAYA / ANKARA

Kamu tasarruf paketi, toplam tutar hedefi olmadan açıklandı. Uymayan kurum ve kuruluşlara ceza öngörülen pakete yerel yönetimler de dahil edildi. Bakan Şimşek, açıklanan paketin ilk çalışma olduğunu, yeni paketlerin hazırlandıkça uygulamaya alınacağını kaydetti.

Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi olarak adlandırılan düzenleme, toplam tutar hedefi olmadan açıklandı. Ayrıca verimlilik ve tasarruf yönlü yeni paketler üzerinde çalışıldığı duyuruldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından duyurulan paketin sürprizi ise pakete uymayan kurum ve kuruluşlara “idari ceza ve para cezası” da öngörülmesi oldu. Yasayla yapılacak düzenlemede, cezanın yönetici mi yoksa kurum-kuruluşa mı kesileceği merak uyandırdı. Tasarruf paketinin, deprem ve depremle bağlantılı harcamaları kapsamayacağı hem Cevdet Yılmaz hem de Mehmet Şimşek tarafından vurgulandı.

Yerel yönetimleri de kapsıyor

Tasarruf paketinin tüm kamu kurum ve kuruluşları yanında yerel yönetimleri de kapsayacağı kaydedildi. Bu kapsamda belediyelerin ve belediye iktisadi kuruluşlarının, belediye şirketlerinin dahil olup olmayacağı açıklanmadı. Hazine ve Maliye Bakanı Cevdet Yılmaz, merkezi ve yerel idareler yanında, yerel yönetimler, KİT’ler, döner sermayeler, fonlar dahil tüm kamunun kapsamda olduğunu belirtti.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, paketin açıklanmasından önce yaptığı sunumda, tüm kamuyu kapsayan bir çalışma yapıldığını, TBMM hariç bütün kamu kurum ve kuruluşların tasarruf paketine uymasının zorunlu kılınacağını açıkladı. Yılmaz, düzenlemelerin bir kısmının genelge ile yapılacağını ve genelgenin bu hafta içinde Cumhurbaşkanı’na sunulmasını planladıklarını, yasa teklifinin de kısa süre içinde verileceğini kaydetti. Cevdet Yılmaz, “Bugün sunulacak olan paket geçmişten farklılıklar arz etmektedir. Geçmişten çıkardığımız derslerle tedbirleri daha sıkı bir izleme sistemi ile hayata geçireceğiz. Ayrıca hesap verebilirlik mekanizmalarını güçlendirerek, haklı gerekçeye dayanmayan sapmaları engellemeyi amaçlıyoruz” diye konuştu.

Kamuda etkinlik ve verimlilik

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, açıklanan paketin ilk çalışma olduğunu, yeni paketlerin hazırlandıkça uygulamaya alınacağını kaydetti. Şimşek yeni düzenleme alanlarının Kamu İhale Reformu, KİT’lerin yönetişimi, vergi adaleti ile kayıtdışılıkla mücadele alanlarında olacağını bildirdi. Şimşek, bütün çalışmaların kamuda harcama disiplini, kamu maliyesinin dezenflasyonla mücadeleye desteği yanında kamu maliyesinin etkinlik ve verimliliğin artırılması, kalıcı refaha katkı amaçlarının öne çıktığını kaydetti.

İzleme ve Yaptırım öngörülüyor

Hazırlanan paketin, izleme, raporlama ve yaptırımı içermesi nedeniyle diğer paketlerden ayrıldığı kaydedildi. Bu kapsamda, Hazine ve Maliye Bakanlığı Tasarruf Tedbirleri Bilgi Sistemi oluşturacak. Bunun yanında Taşıt Filo Sistemini de kullanarak harcamaları izleyecek. Her idare veri girişi ve raporlama ile iş ve işlemlerini bildirecek. Hazine ve Maliye Bakanlığı, izleme, denetim ve raporlamaya dayalı olarak süreci yönetecek. Tedbirlere uyulmaması halinde, Cumhurbaşkanlığı ve ilgili kurumlar, idari yaptırım uygulayacak, para cezası verebilecek. Para cezası ve idari yaptırımlar için yasal düzenleme yapılacağı belirtiliyor.

Çifte maaşa sınırlama, taşıt alımına 3 yıl yasak

Tasarruf, harcama disiplini ve yatırımlarda verimlilik olmak üzere 3 alanda başlıklandırılan, Mehmet Şimşek tarafından açıklanan paketin temel unsurları şöyle:

HARCAMA DİSİPLİNİ

Deprem hariç, mal ve hizmet alımı ödeneklerinin yüzde 10’u, yatırım ödeneklerinin yüzde 15’i kesildi.

Tek seferlik gelirlere dayalı olarak, kalıcı harcama programları başlatılamayacak.

Kamu kurumları bütçe ödeneğine göre yatırım projelerini ilerletebilecek.
Merkezi yönetim ve il özel idareleri, hakediş düzenlenmeden ödeme yapmayacak.

Bu yıl analiz yapıldıktan sonra, 2025’ten itibaren verimsiz harcamalara son verilecek.
Projeler incelenerek, proje bazlı olarak yatırımlar önceliklendirilecek.

Fiziki ilerlemesi %75’in üzerindekiler, deprem riski nedeniyle gerekli olanlar, yeşil ve sayısal dönüşüm ile OSB-liman demiryolu bağlantı projeleri öncelikli olacak.

Zorunlu haller dışında yeni proje kabul edilmeyecek.

TASARRUF

Kamu Filo Yönetim Sistemi ile standart getirilecek. Uzun vadede ortak kullanımı amaçlanıyor.

Ambulans, savunma gibi alanlar hariç, 3 yıl süreyle yeni araç satınalma ve kiralama yapılmayacak.

Bütçe dışı kaynaklardan, vakıflardan diğer ilgili kurumlardan taşıt kullanımı izne tabi olacak,

Kanunla verilen izinler hariç yabancı menşeli araç kullanımı yasaklanacak.

İhtiyaç fazlası veya ekonomik ömrünü tamamlayan araçlar tasfiye edilecek.

Savunma ve güvenlik hariç, toplu taşıma olan yerlerde servis sözleşmeleri sonlandırılacak.

Deprem riski olanlar dışında yeni hizmet binası alımı, yapımı 3 yıl süreyle durduruldu.

Kamu yerleşkelerinde kişi başına metrekare standardı uygulanacak.

Mevcut binalar analiz edilerek kurumlar arası kullanıma açılacak.

Yeni lojman ve sosyal tesis alımı, yapımı, kiralanması süresiz olarak durduruldu.

Savunma ve güvenlik hariç, mevcut sosyal tesislerin ekonomiye kazandırılacak.

Lojman kira ve sosyal tesis ücretleri rayiç bedellere göre gözden geçirilecek

Yönetim kurulu ücretlerine sınırlama getirilecek, sınırı aşan ücretler bütçeye alınacak.

Kamuda yeni personel alımı 3 yıl boyunca emekli olan kişi sayısıyla sınırlanacak.

Toplam açıktan atama izin sayıları Bütçe Kanununda yazılacak.

Destek personeli sayısı zamana yayılarak azaltılacak, esnek ve uzaktan çalışma geliştirilecek

İdari genişleme sınırlanacak, görev tanımları yeniden yapılarak ihtiyaç giderilecek.

Bakanlıkların yurt dışı teşkilatları tasarruf ve verimlilik odaklı yeniden yapılandırılacak

Tüm taşra teşkilatı, bölge ve il bazında etkinlik esasıyla gözden geçirilecek.

Hizmet içi eğitim, toplantı vb. her türlü faaliyet kamu tesislerinde yapılacak.

Yurt dışı geçici görevlendirmeler sınırlanacak, asgari düzeyde tutulacak.

Sokak ve cadde ışıklandırmasında LED lambalara dönüş hızlandırılacak.

Kamu bina ve tesislerinde verimlik artırılacak, yenilenebilir kaynaklarından faydalanılacak.

Ekonomik değeri olan atıkların, bedeli karşılığında değerlendirilmesi zorunlu olacak.

Kamuda e-yazışma sistemine geçişin tamamlanacak, elektronik tebligat sistemi kullanılacak.

Arşivler elektronik ortamda tutulacak, yayın ve raporlar elektronik ortamda yapılacak.

2024 bütçesindeki temsil ve tanıtma ödeneklerinin yüzde 25’i kesilecek

Uluslararası toplantılar ve milli bayramlar hariç; faaliyet düzenlenmeyecek

Hediye verilmesi yasaklanacak, demirbaş alımlarının 3 yıl süreyle durdurulacak.

Makina ve teçhizat ekonomik ömrü tamamlanmadan elden çıkarılamayacak.

Kamu alımlarının istisnalar dışında, DMO aracılığıyla yapılması esas kural olacak.

Hakan Yılmaz: Açıklanan paketin GSYH’ye oranı yüzde 0,4-0,6 aralığında

TEPAV Program Danışmanı Hakan Yılmaz, EKONOMİ’ye yaptığı değerlendirmede paketin bütçe hazırlama süreçlerini iyileştirmeyi kapsamaması ve vergi ayağı olmamasını eksiklik olarak yorumladı. Yılmaz ayrıca paketin mali büyüklüğüne ilişkin olarak ise; “Öngörülen tedbirlerin bütçe disipline katkısı GSYH’ya oran olarak yüzde 0,4-0,6 arasında tahmin etmekteyim. Deprem hariç mal ve hizmet alımlarında 68 milyar TL, yatırımlarda ise 95 milyar TL toplamda ise 164 milyar TL (GSYH oran olarak yüzde 0,4…) Tedbirlerin toplum açısında psikolojik etkisi olmakla birlikte bu düzeydeki tedbir büyüklüğünün bütçe disiplinine katkısı sınırlı olacaktır. Bu ise para politikasının uygulamasına maliye politikasının katkısının çok sınırlı kalması dolayısı ile bekleyişlerin kırılamaması nedeniyle, TCMB’nin, makulden daha sıkı para politikası uygulamak zorunda kalması, nominal ve reel faizler yüksek düzeylerde seyrederek, enflasyonu düşürme önemli ölçüde TL’nin belirgin reel değerlenmesine ve kısa vadeli sıcak para girişine bağlı olmasına neden olabilir. Bu gelişmeler; ekonomide orta vadede risklerin birikmesine, kırılganlıkların ortaya çıkmasına ve kalıcı fi yat istikrarı ve sürdürülebilir büyüme amaçlarının ulaşılamamasına yol açma riski bulunmaktadır” yorumunu yaptı.

Müteahhitler şartsız tasfiye hakkı istiyor

TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu: Enflasyonla mücadele tüm Türkiye’nin birinci önceliği olmalı ve bütçe disiplini bu mücadeleyi desteklemelidir. Bu kapsamda Cumhurbaşkanı Yardımcımız Sayın Cevdet Yılmaz ve Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek tarafından açıklanan Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi’ni olumlu buluyoruz. Doğru yönde atılan bir adımdır. Alınacak ilave tedbirler, önümüzdeki dönemde açıklanacağı ifade edilen reform adımları ve bir izleme sistemi kurulmasıyla bu paket daha da güçlendirilebilecektir.

TİM Başkanı Mustafa Gültepe: Tasarruf ve Verimlilik Paketi’ni enflasyonla mücadeleye katkı sağlayan, önemli bir adım olarak değerlendiriyorum. Paketin kamuda tasarruf, bütçe harcamalarında disiplin ve yatırımlarda verimlilik olmak üzere üç önemli ayağı bulunuyor. Açıklanan önlemler kadar uygulama süreci de büyük önem arz ediyor. Uygulama aşamasının tavizsiz yürütülmesi, hem enflasyonla mücadeleye pozitif yönde katkı sağlayacak hem de devletin verimliliğe odaklanacağı yönünde güçlü bir mesaj olacaktır. Önümüzdeki dönemde ilave önlemlerin devreye alınacak olmasını, kamunun bu süreçteki kararlılığının önemli bir göstergesi şeklinde değerlendiriyorum.

TMB Başkanı Erdal Eren: Kamu projelerinde %75’i tamamlanan projelere öncelik verileceği; henüz yeni başlanmış projelerin ise ilerlemesinin çok yavaş olacağı öngörülüyor. Hakediş ödemelerinde de bütçeden aktarım yapılmayacak olması devam eden projeleri kısıtlayacaktır. Bu nedenle kamu projelerinde şartsız tasfiye hakkı getirilmesi, kamuya iş yapan müteahhitler için hayati önemdedir.

DEİK Başkanı Nail Olpak: Tedbirler öncekine göre üç açıdan farklılık gösteriyor: İlki, verimliliği ön planda tutması. İkincisi etkin bir denetleme, raporlama ve yaptırım getirmesi. Üçüncüsü de yerel yönetimlerden bütçe dışı kaynaklara birçok kesimi kapsaması..

MÜSİAD Başkanı Mahmut Asmalı: Yatırım ve istihdam artışında maliye politikası en az para politikası kadar önemli. Kamu harcamalarının etkin yönetimi kritik önemde. Devlet harcamalarının rasyonelleştirilmesi sadece bütçe disiplini için değil, ekonomik gelişme açısından da fayda sağlayacak. Böylece, uzun vadeli hedeflere emin adımlarla ilerleyebiliriz.

ASO Başkanı Seyit Ardıç: Paket enflasyonla mücadelenin ana parametrelerinden olan ve daha önce dile getirdiğimiz mali disiplinin sağlanması açısından önemli. Parasal sıkılaşmanın yanında kamuda tasarrufun da devreye alınması, para ve maliye politikası eş güdümünün sağlanmasına katkıda bulunacak ve enflasyonla mücadelede başarı şansını artıracaktır. Bu alınan kararların yapısal reformlarla desteklenmesi, makro istikrar açısından fayda sağlayacaktır.

İTO Başkanı Şekib Avdagiç: Paketin tasarruflu olmayı ülke kültürüne yerleştireceğine inanıyoruz. Topyekun bir mücadelenin yeni bir başlangıcı olmasını ve dezenflasyon kararlılığımıza katkı sağlamasını diliyoruz. Temennimiz bu fedakarlıkların karşılığının kısa sürede kalıcı refah olarak geri dönmesi.

İKMİB Başkanı Adil Pelister: Tedbirlerin uygulamaya geçmesi ile birlikte maliyetlerde ne kadarlık bir tasarruf sağlayacağını görmek gerekiyor. Bunun yansıması zaman alacaktır ancak enflasyon ile mücadeleye önemli bir kazanım sağlayacağına inanıyoruz. Özellikle yerli ve milli üretim ve yatırımların önceliklendirilmesini önemsiyor, tüm sektörlere girdi sağlayarak ekonomide anahtar görevi gören stratejik kimya sektörünün yatırımlarda önceliklendirilmesini bekliyoruz. Bununla birlikte üretimde yeşil dönüşüm ve dijital dönüşüme kaynak ayrılacak olmasını firmalarımız açısından çok değerli buluyoruz.

"Koyanların uymadığı kurala kimse uymaz"

Mahfi Eğilmez: paketi hızlıca gözden geçirdim, Doğru önlemler var. Bununla birlikte tasarruf önlemleri saray harcamalarını, uçaklarını, konvoylarını, korumalarını kapsamadığı sürece fazlaca işe yaramaz. Koyanların uymadığı kurallara kimse uymaz.

Fatih Özatay: Genellikle olumlu. Eksikler: Etkisi ne olacak? Bütçe açığını GSYH’ye oranla ne kadar düşürecek? (Belki ayrıntı sonradan gelecektir). Döviz cinsinden ya da kura endeksli gelir garantilerine ilişkin bir şey yok. Neden? Personel servisleri kaldırılması, lojmanların azaltılması memura yük.

Uğur Gürses: Kamuda tasarruf ve verimlilik önlemleri başlıklar itibariyle olumlu. Açıklamada eksik olan, bu önlemlerin sayısal büyüklüğü. Nominal büyüklük olarak tahmin açıklanabilirdi; daha da ötesi bütçe payı ya da GSYH’ya oranı tahmin olarak verilebilirdi. Kamuoyunun ölçebileceği kriter ‘gözlenebilir’ uygulamalar olacak...