İran, petrol baskısını madencilikle aşacak!
İsrail’le yaşadığı gerilim nedeniyle enerji ihracatında baskı altına giren İran, yüzünü yer altındaki metal zenginliğine çevirdi. Tahran yönetimi, petrol gelirine bağımlılığı azaltmak için madencilik sektörünü stratejik koz haline getirmeyi hedefliyor.
EVRİM KÜÇÜK
İsrail’le tırmanan çatışmalar, İran’ın petrol odaklı ekonomisinin kırılganlığını bir kez daha gözler önüne serdi. ABD yaptırımları ve bölgesel izolasyonun etkisiyle Tahran yönetimi, dış ticaretini ve büyüme stratejisini yeniden şekillendirmek zorunda kalıyor. Bu yeni yol haritasında enerjide çeşitlenme kadar metallerin stratejik önemi de öne çıkıyor.
Dünyanın en büyük ham petrol üreticilerinden biri olan İran, artık yer altındaki diğer zenginliklerine yöneliyor. demir cevheri, bakır, çinko ve boksit. Bu kaynakların rafine edilerek katma değere dönüştürülmesi için kapsamlı tesisler kuran ülkenin madencilik sektörü kapsamlı çelik, alüminyum, bakır, çinko rafinasyonu ile destekleniyor. S$P Global tarafından yapılan analize göre İran, petrol gelirine olan bağımlılığını azaltmak için daha fazla mineral ihracatını hedefliyor. Hem bölgesel pazarlara hem de Çin gibi büyük ekonomilere açılıyor.
Orta Doğu’da metal üssü olma hedefi
Madencilik sektöründeki bu dönüşüm, yalnızca ihracat gelirini çeşitlendirmekle kalmıyor; aynı zamanda yaptırımlara karşı daha esnek bir ekonomi modeli oluşturulmasını da sağlıyor. İran’ın maden ve metal endüstrisine yaptığı yatırımlar, yalnızca iç talebi karşılamaya değil, aynı zamanda Ortadoğu’nun metal üssü olma hedefini gerçekleştirmeye odaklı.
İran'ın metal ekonomisi
DEMİR CEVHERİ:
Milyarlarca tonluk güç
▶ İran’ın toplam demir cevheri rezervi 3,8 milyar ton ile dünya toplamının yaklaşık %1,9’una denk geliyor.
▶ Ülkenin en önemli madenleri arasında Çadormalu, Gol-e-Gohar ve Sangan yer alıyor; bu üçü yılda toplamda 25 milyon tona yakın üretim kapasitesine sahip.
▶ MIDRO verilerine göre demir cevheri konsantresi üretimi son yedi yılda iki katına çıkarak 100 milyon ton seviyelerine ulaştı.
▶ Demir cevheri, İran’ın iç çelik üretiminin hammaddesi olurken, aynı zamanda Asya ve Ortadoğu’ya yapılan ihracatta da önemli bir kalem.
ÇİNKO:
İşlenmiş Ürünlerde Bölgesel Güç
▶ İran’ın yaklaşık 15 milyon ton çinko rezervi bulunuyor. Başlıca üretim sahaları Angouran ve Mehdiabad
▶ Angouran madeni, yılda yaklaşık 1 milyon ton kapasiteyle ülkenin en büyük üreticisi konumunda.
▶ Cevherin rafine çinko külçelerine dönüştürüldüğü tesisler, iç piyasayı beslemenin yanında ihracat da gerçekleştiriyor.
▶ İran, çinkoyu özellikle Türkiye, Irak ve BAE gibi komşu ülkelere ihraç ediyor.
BAKIR:
Küresel rezervin %5’ine sahip
▶ İran, yaklaşık 2,6 milyar ton bakır rezerviyle dünya toplamının yüzde 5’ini elinde bulunduruyor. NICICO şirketi tarafından işletilen Sarcheshmeh, Miduk ve Sungun tesisleri, ülkenin bakır işleme üssü niteliğinde.
▶ Yıllık bakır konsantresi üretimi 2021’de 1,2 milyon tona ulaşırken, katot üretimi 2024’te 321.000 ton olarak öngörüldü. Bu üretim hacmiyle İran, küresel bakır arzında %1,2’lik paya sahip.
BOKSİT VE ALÜMİNA:
Alüminyumun temeli
▶ İran Alumina Şirketi, ülkenin boksit ve alümina üretimini tek başına üstleniyor. Ana üretim sahası: Jajarm Madeni.
▶ Jajarm’da 10,6 milyon ton boksit rezervi bulunuyor; ortalama %47 alümina içeriğiyle dikkat çekiyor.
▶ İran, Mart 2024–Şubat 2025 arasında 582.200 ton alüminyum üretimi gerçekleştirdi.
▶ Ülkenin önde gelen alüminyum üreticileri arasında SALCO, IRALCO, Almahdi ve Iran Alumina yer alıyor.
ÇELİK:
Dev kapasite
▶ İran'ın çelik üretimi elektrik ark ocağı (EAF) teknolojisine dayanıyor. Mobarakeh Steel, Khouzestan ve Esfahan Steel, toplamda yılda 15 milyon tona yakın kapasiteye sahip.
▶ Doğrudan indirgenmiş demir (DRI) üretim kapasitesi yılda 10 milyon tonun üzerinde.
▶ Petrol gelirleri dalgalanırken, İran’ın metal ihracatı stratejik önem kazandı. Çelik, bakır ve demir cevheri, Çin başta olmak üzere bölgesel pazarlarda yoğun talep görüyor.
▶ Türkiye, Irak ve BAE, İran’ın alüminyum, çimento ve çinko gibi ürünlerdeki başlıca ihracat pazarları arasında yer alıyor.
▶ İran, mineral ürün ihracatını artırarak petrol dışı ihracat hedeflerini büyütmek istiyor.
▶ İran'ın metal endüstrisinin büyümesi, önemli mineral rezervleriyle destekleniyor.
