Yapay zekâ gevezelikleri

Yapay Zekâ sunumuyla itibar kazanılmaz. Zekâyı sürdürmek değil, dayanıklı kılmak gerekir. Diline dolaman yetmez, iş, ilişki, iletişim ve bilgi süreçlerine de uygulaman, benimsetmen şart…

Yapay zekâyı yeni tanıdık. Ama yeni tanıdığımız her şeyi yaptığımız gibi, onu da hızla kavram fetişine dönüştürdük. “YZ dönüşümü”, “YZ stratejisi”, “YZ uyumu”, “YZ vizyonu”… Peki, ya içerik? Yok. Tıpkı “sürdürülebilirlik” kelimesi gibi, YZ de şu anda “fiyakalı ama içi boş” terimlerle değersizleştiriliyor.

Yeni kelimemiz: Zekârılık. Yâni zekâyı konuşarak zeki görünme arzusu. Kodu bilmeden, etik katmanı olmadan, sistemi anlamadan sadece sunumda YZ deyince bu dönüşüm gerçekleşmiyor. YZ, sunum cümlesi değildir, organik zekâsı yetkin olmayan YZ gevezesinin dilinde zihin saçması halini alacaktır.

Kod yazabilmek başka zekâyı anlamak başka

YZ’yi sürdürülebilir kalkınma sunumlarına ekleyerek ileri teknoloji toplumuna dönüşemeyiz. Zira YZ sürdürülebilirlik değil, dayanıklılık ister. Ama neye karşı? Veri çarpıklığına… Etik boşluğa… Kültürel dirençlere… Anlam eksikliğine… Zeki olmayan organizasyonlara… Veriyi, bilgiyi küçümseyenlere…

Yeni kavramımız: Algoritmik Dayanıklılık. Yani sistemin sadece teknik olarak değil, kültürel ve etik olarak da ayakta kalabilme kabiliyeti. YZ sistemleri en büyük hasarı; kültürel olarak sindirilemediği yerlerde alır. Anadolu’da bir söz vardır; “sokma akıl yedi adım gider, o da anlayana…”

2 SORU 2 CEVAP / Dilden zihne geçişe dair…

YZ nasıl moda terime dönüştü?

Çünkü toplum olarak “duyunca zeki görüneceğimiz” her şeye hızla yapışıyoruz. YZ, bugün sunumlarda itibar artırıcı bir etiket. Ama sistemin ne yaptığı değil, ne söylediği konuşuluyor. Ben buna kavramsal gölgeleme diyorum. Işık gibi görünen kelimenin, içerik yerine gölge üretmesi…

YZ nasıl dayanıklı hale getirilir?

Dayanıklılık; sadece teknik değil, stratejik bir mesele. Veri mimarisinden başlayıp etik kodlarla devam etmeli, organizasyon kültürüyle örtüşmeli. YZ’nin bitleri, baytları, yazılımsal gücü kadar, insani zeminini de güçlendirmeliyiz. Yoksa kelimeler ile büyüyüp, sistemsizlik ile çöküyoruz.

not/Ata biner yapay zekâ der ama atın ne yana koştuğunu bilmez

YZ dilimize düştü, ama zihnimize yerleşmedi. Bugün Türkiye’deki birçok kurumun YZ söylemi, sadece fon toplantılarında, lansmanlarda, medya içeriklerinde parlıyor. Ama içeri giriyorsunuz: YZ deyince hâlâ Excel formülü konuşuluyor. Bu yüzden YZ dilde sürdürülebilir, ama eylemde çöküktür.

YZ lügatı

Zihin Entegrasyon Açığı; Sistem kurulmuş ama zihin kurulumunu tamamlamamış.

Zekârılık: Zekâyı konuşarak zeki görünme eğilimi.

Algoritmik dayanıklılık: YZ sistemlerinin teknik, kültürel ve etik bütünlüğüyle sürdürülebilir olması.

Sürgit kodlama: YZ sistemlerinin süreklilik ve güncellik içinde inşa edilmesi

Kavramsal gölgeleme: Etkili görünen ama içi boş kavramların gerçeği perdelemesi

Zihin Entegrasyon Açığı: Teknik sistem kurulmuş olsa da zihinsel dönüşümün tamamlanmamış olması