Az bilene kod yetiyor mu?
YZ çağında inanmak kadar, neye inandığını anlamak da gerekir. Akıl sustuğunda, kod; din olur. Algoritrokrasının istediği de budur. Sorgulamadan inananları yönetmek, yönlendirmek...
Yapay zekâ çağında bilgiye erişmek kolaylaştı ama sorgulama azaldı. Artık herkes “sisteme inanıyor” ama çok azı nasıl çalıştığını biliyor. Bu yeni dönem, inançla çalışan ama bilgiyle donanmamış bireyler çağı. Yeni kavramım: Kodlu İnanç. Yani sistemi anlamadan, algoritmaya teslim olmak…
İnsan artık "bilmediğine" değil, "güvendiğine" inanıyor. Ama unutmayalım: Kodun şeffaflığı yoksa inanç körleşebilir. Algoritma; güvenle beslenir ama gözü kapalı değil. YZ hayatımızı kolaylaştırıyor. Tavsiye veriyor, karar destekliyor, öncelikleri belirliyor. Ama bu kararların arka planı karanlıksa?
İnanç değil, anlayış şart
YZ’ye beslediğimiz inanç, dijital dogmaya dönüşüyor. Yeni kavram: Dijital Dogma… Yani algoritmayı kutsallaştırmak… Sorgusuz sualsiz itaat… Bu, modern çağın “veriyle kandırılma” biçimidir. “ChatGPT doğru söylüyor çünkü hep doğru söyledi, YZ hata yapmaz.” İşte bu algoritmik güvenin tuzağı.
Yeni kavram: Algoritmik Güven. Yani sistemin geçmiş başarılarını, mutlak doğru sanma eğilimi. Oysa kodlar da, modeller de, veriler de niyet taşır. İnsan kodladıysa, insan hatası içerir. Bu yüzden güveni bilgiyle, inancı analizle yoğurmalıyız. Sorgulanmayana; “iman” deriz. Sorgulanmışsa da “inanç” olur.
2 SORU 2 CEVAP / İnanmaya ve bilmeye dair…
YZ’nin sunduğu çıktıya inanmak doğru mu?
Doğru olabilir ama eksiktir. Sorgulamadığın her sonuç, seni sisteme değil, inanca teslim eder. Yeni kavram: Veri İmanı… Yani doğruluğu ispatlanmamış veriye gösterilen otomatik sadakat… “Algoritmayı kutsarsan, sorgulamayı unutur, kendi yolunu değil, sistemin gölgesini izlersin.”
Peki, bu çağda inanç nereye evirildi?
Postulatlara… Yeni kavram: Postulatik Zekâ… Yani “sorgulama yoksa sistem vardır” anlayışı. Ama hatırlatalım: Tüm sistemler, insan iradesine ihtiyaç duyar. Öklid bize dedi ki; “size 8 akla yakın şey söyleyeceğim ama ispat edemem fakat gerisini hep bu 8 postülaya dayandıracağım.” Geometri…
not/ İnandığın modelin yönlendirdiği hayata dikkat
Güven, dijital çağın en değerli parasıdır. Ama bu para yanlış algoritmalarla sahte cüzdanlara yüklenirse, İnancın seni değil, sistemini yanlış yere götürür. Güvenmeden önce anlamak, inanmak için önce öğrenmek gerekir. YZ çağında herkesin inancı vardır. Ama çok azı bilir neye inandığını…
YZ lügati
Kodlu İnanç; Yapay zekâ sistemlerine bilgiye dayanmadan teslimiyet
Dijital Dogma; YZ’yi sorgulamadan kutsamak ve mutlak doğru sanmak
Algoritmik Güven; Algoritma geçmişte doğru çıktı verdiği için ona kör güven geliştirme
Veri İmanı; İçeriğini bilmeden sadece veriye inanma davranışı
Postulatik Zekâ; Ön kabul edilmiş kavramlarla düşünen ama analiz etmeyen dijital zihin yapısı