Yapay zekânın kanatları ve prangaları

Kanat, sadece kuşları değil; sistemleri de uçurur.  Ekonomide, üretimde, yönetimde… Havadan ağır olan kararlar, yapay zekânın kanatlarına tutunmadan uçamaz. YZ; bazen algoritma olur, bazen öngörü. Bazen üretim hattında bir sensor, bazen bütçedeki bir senaryo, bazen birkaç rakam…

Ama ne olursa olsun; sizi hafifleten, sizi yukarı taşıyan şeydir. Pranga ise: süreçlere zerk edilmiş hantallık, vizyonsuzluk ve dirençtir. Zekâyı sisteme entegre edemeyen, ayak bileklerine dijital pranga takar. Veri hamalı olmak, sahibi olduğun arabayı sürmek yerine onu sırtında taşımaktır.

KODLA UÇMAK VERİYLE YÜKSELMEK

YZ artık sadece program değil, performansın yeni adı. Stratejide, finansmanda, organizasyonda… Kararların uçuşa geçmesi için akla ihtiyaç var. Ama hâlâ Wright Kardeşler’e “uçmak imkânsız” diyen zihniyetle ilerliyoruz. James Watt’ın gafletengiz hükmü vardı; “havadan ağır hiçbir şey uçamaz” diye.

Bugün de bazı yöneticiler şunu diyor: “YZ bize göre değil, büyük firmaların işi.” Oysa tarih, bu tür cümleleri uçurumlardan toplamayı iyi bilir. Bunların talepleriyle Henry Ford, şöyle dalga geçiyordu; “onları dinleseydim talepleri olan daha hızlı atlar üretirdim. Oysa ben otomobil üretmeyi seçtim.”

İKİ SORU İKİ CEVAP / YZ’ye dair...

YZ kurumları nasıl hafifletir?

Karar süreçleri ne kadar ağırlık taşıyorsa, YZ o kadar gereklidir. Çünkü o; seçenek üretir, hız verir, yükü dağıtır. YZ entegre edilmiş kurumlar, veriyi sadece toplayan değil; veriden yön üreten kurumlardır. Hafiflik, verimlilikle değil, zekâyla sağlanır. Veri hamalı olmanın akla faydası yoktur.

YZ neden uçuş garantisi vermez?

Çünkü fazladan algoritma, uyumlu sistem demek değildir. YZ, sadece kurulu olmakla değer yaratmaz. İnsan kaynağı, kültür, vizyon ve irade eşlik etmiyorsa; sistem çöker. Konfüçyüs’ün dediği gibi; “iki kuşu ayaklarından birbirine bağla, toplamda dört kanat eder ama bir daha uçamazlar.”

NOT

KANAT OLMAZSA ZİHİN TUTUNAMAZ

YZ ile uçmak için sadece teknoloji değil, yön duygusu da gerekir. Her kanat, seni yükseltmez. Her veri, seni ileri götürmez. Unutma; başın bulutlardaysa bir ayağın algoritmada, diğer ayağın vicdanda olmalı. Aksi halde yapay zekâ; seni uçurmaz, seni kaydeder. Yönsüz kuşun akıbeti kedinin pençesidir.

Zekâsız dijitalleşme, kanatsız bir atılımdır. Her şey hızlanır ama hiçbir yere varılmaz. Kodsuz doğup kanat olmak mümkün. Ancak kodu kendine kanat yapmak; kazandırandır. İlham, sadece fiziksel olanda aranmaz. YZ’siz süreçlerle doğup, YZ’ye dönüşenler var artık. Ne kolları vardı ne veri tabanı…

Ama inşa ettiler, öğrendiler, hafiflediler. Tıpkı Sümeyye Boyacı gibi… Kolsuz doğdu ama kanat oldu. Çünkü uçmak için her zaman kol gerekmez, ama yön bulmak için mutlaka zekâ gerekir. Kanadın kırılırsa kaybetmezsin. Ama sistemi zekâ olmadan kurarsan, düşerken seni tutacak hiçbir kod kalmaz.