YZ belirsizliği yönetebilir mi?

Yapay zekâ geleceği projekte eder ama yönü belirleyen hâlâ insan aklıdır. Ekonomiyi YZ okuyabilir, ama belirsizliği yönetecek olan sezgidir, iradedir, liderliktir. Veri analiz eder ama istikrar duygusunu teknoloji değil, insanlar inşa eder.

Veriler toplandı, modeller kuruldu, tahminler saniyeler içinde üretildi. Yapay zekâ artık işsizlikten faize, büyümeden enflasyona kadar binlerce göstergeden gelecek senaryolar çıkartabiliyor. Ama ekonomi hâlâ hesap değil; his, beklenti, güven ve kriz yönetimiyle yürüyor.

Bir finans grubunun YZ destekli ekonomi tahmin modeline tanık oldum. Model, geçmiş 20 yılın verilerini milimetrik analiz ediyor; “bu şartlarda kur şuraya gider, faiz böyle evrilir” diyordu. Ancak aynı model, 2021 sonrası enflasyon dalgasını öngörememişti. Çünkü veri vardı ama duygu yoktu.

Tahmin etmek, yönetmek değildir

Yapay zekâ eğilimleri yakalar, ama kırılmaları anlayamaz. Bir merkez bankası başkanının bakışı, bir liderin niyeti, bir topluluğun beklentisi algoritmalara sığmaz. Ekonomide yönü belirleyen; sadece veri değil, verinin nasıl algılandığıdır. Ekonominin aktörleri bu verileri çok farklı yorumluyor olacaktır.

YZ krizleri modelleyebilir ama kriz anında güven veremez. Çünkü güven, yalnızca “hesaplanabilir risk” değil; aynı zamanda “hissedilebilir istikrar”dır. Oysa YZ’nin dili kesinliktir ama ekonomi belirsizliğe karşı verilen insani reflekslerle işler. YZ bir cetvel kadar düz olsa da cetvelle insan resmi çizilmez.

İKİ SORU İKİ CEVAP / Ekonomi&YZ ilişkisine dair…

Yapay zekâ ekonomik krizi öngörebilir mi?

Belirtileri yakalayabilir, istatistiksel anomaliyi görebilir. Ancak kriz sadece bir veri sapması değil, bir güven kırılmasıdır. bunu ancak insan sezebilir. Kötü ekonomist için “son 4 krizin 8’ini bilen” derler. YZ, son 4 krizin hiçbirini bilemeyebilir. Zira kriz algısı biraz da psiko-sosyo ekonomik iklimi tanımlar.

Belirsizlik yönetimi teknik midir, psikolojik mi?

Belirsizlikle baş etmek; veriyle değil, değerle yapılır. Psikoloji, algı, güven ve liderlik gibi insan faktörleri hâlâ algoritmaların dışında. Şu anda kamu maliyesini sorsan YZ sana “teknik iflas” diyebilir. Ancak bir ülke batmayacak kadar büyük ve kompleks yapıdadır. YZ kullan ama onu daima sorgula.

not/Ekonomi rakamlarlar ölçülür ama insanla yönetilir

YZ ekonomik sistemleri okuyabilir ama yön veremez. Tahmin, sadece bilmek değil, anlamaktır. Veri strateji önerir ama karar, hâlâ insan aklının ve sorumluluğunun alanıdır. Nitekim model ne kadar güçlü olsa da zihniyet yön vermezse, sapma kaçınılmaz. OVP’yi YZ’de yükle, çıldırdığını görürsün.

Şu sıra YZ ile çalışan ekonomistlerin sayısında artış var. Veri destekli senaryolar görüyoruz. Modeller de eskisinden daha güçlü hale gelmeye başladı. Doktorada faktör analiz yöntemlerini kullanırken çok fazla iterasyon ve algoritma üretmek gerekiyordu. YZ, bu süreçleri, saniyelere indirgeyebiliyor artık.

Yine de en güçlü algoritma, güvenin yerini tutamıyor. Düşünsenize aranızda güven var ve bir söze bağlanıp risk yönetiyorsunuz. YZ böyle bir şeyi öngöremez, öneremez, onaylamaz, asla kabul etmez. Kısaca, yapay da olsa, organik te olsa zekâ, kalbin, ferasetin, sağduyunun ve güvenin yerini alamıyor.