Zengezur Koridoru ile Orta Asya’nın ham madde stokları Türkiye’ye akacak
Karabağ savaşının ardından gündeme gelen Zengezur Koridoru’nun açılması için yatırımlar ve bürokratik girişimler sürüyor. Sektör temsilcileri koridor sayesinde Orta Asya’da üretilen gıda, madencilik ve yapı ürünlerinin Türkiye’ye akacağını belirterek Dilucu Sınır Kapısı ile Doğu Anadolu bölgesindeki uluslararası lojistik hatların kapasitesini artıracak yatırımlara başlanması çağrısı yaptı.
MEHMET NABİ BATUK / ŞANLIURFA
Karabağ savaşının ardından imzalanan ateşkes antlaşmasının 9. Maddesi gereğince Azerbaycan’ın Zangilan ile Nahcivan’ın Ordubad şehirleri arasında açılacak olan Zengezur Koridoru’na ilişkin bürokratik girişimler ve fiziki yatırımlar tüm hızıyla devam ediyor. Yaklaşık 43 km lik bir hat olacak koridor kapsamında Azerbaycan ile Nahcivan’daki yatırımlar sürdürülürken, koridorun güvenliğini ise ilgili antlaşma uyarınca Rusya sağlayacak. Koridorun açılmasıyla Azerbaycan ile Türkiye arasında ticaret hacmi hızlı bir ivme kazanması beklenirken, aynı zamanda Orta Asya’daki Türk Devletleri için de Türkiye üzerinden Karadeniz ve Avrupa’ya erişim güçlendirilecek. Çünkü Orta Asya’daki devletler, yeni koridor sayesinde yüksek Çin navlunlarına olan bağımlılığı sona ererken bölgede üretilen gıda, madencilik ve yapı ürünleri Türkiye’ye akacak. Bu sayede Türk-i Cumhuriyetler arasında ticaret ilişkileri daha da geliştirilecek.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) İzmir – Gürbulak Bölge Temsilcisi Mahmut Yiğit, Zengezur Koridoru’nun açılması durumunda bölgedeki nakliye maliyetlerinin azalacağını ve lojistik faaliyetlerin daha da yoğunlaşacağını söyledi. Özellikle Türkiye’nin Dilucu Sınır Kapısı’nın büyük önem kazanacağına dikkat çeken Mahmut Yiğit, “Zengezur Koridoru açılırsa Doğu Anadolu Bölgesi’nde faaliyet gösteren lojistik firmalarının hatları yeniden güncellenecek. Yeni düzende Gürbulak Sınır Kapısı’ndaki yoğunluk azalırken Dilucu Sınır Kapısı’na yönelik talepler artacak. Özellikle mevsimsel tarım ürünlerinin ihracatı ve ithalatında önemli bir artış bekliyoruz. Bu nedenle Dilucu’nda hızlı zirai karantina hizmetleri verilebilmesi için gerekli tedbirlerin şimdiden alınması lazım. Dilucu Sınır Kapısı’ndaki giriş ve çıkış kapılarının sayısının artırılması, tır parklarının daha da genişletilmesi lazım” dedi.
“Bölgeye yatırım çekici unsurların devreye alınması gerekiyor”
UND Yönetim Kurulu Üyesi ve İmsan Group Yönetim Kurulu Başkanı Kerem İmrak, Zengezur koridoru sayesinde Kafkaslardaki ticaretin güzergahının hem demir yolu hem karayolu açısından daha kısalacağını söyledi. Ticari sirkülasyondaki maliyetlerin ve transit sürelerin de daha sürdürülebilir seviyelere ineceğini kaydeden Kerem İmrak, “Zengezur tamamlanması akabinde direk Azerbaycan Alat Limanı’ndan Kazakistan Kuryk Limanı’na ve Türkmenistan’ın Türkmenbaşı limanına Hazar denizi üzerinden geçişler ve bağlantılar daha da hızlanacak. Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Çin mallarını hızlı ve güvenilir bir şekilde istedikleri pazara kısa sürelerde ulaştırabilecek. Demir yolu ağları karayolu ağlarına yeni yatırımlar yapılarak fiziki olarak ticaretin kolaylaştırması sağlanacak. Aynı zamanda gümrük ve diğer prosedürlerinde bu manada revize edilip yeni anlaşmaların yapılacağı, ticarette yeni ortaklıkların kurulmasına da vesile olacağını düşünüyoruz. Nitekim son yapılan Türk Devletleri Teşkilatı zirvesinde de yeni anlaşmalar ve görüşmeler yapılarak Türk Dünyası için verimli bir toplantı olduğunu gördük. Bu açıdan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu koridorun 215 km’lik bir kara yolu ve demir yolu çalışmasının olacağını ve bununda 2028 yılında tamamlanacağını ifade etmiştir. Tabi burada ki gelişimi ön görerek özellikle ticaret düşünülerek bu bölgeye yatırım çekici unsurların da devreye alınması gerekiyor. Bunların başında Doğu Anadolu Bölgesinin kış turizmi ve bu paralelde otel ve çeşitli yatırımlarında bu dönem içerisinde yapılması acilen teşvik edilmeli” diye konuştu.
Türkiye ile Orta Asya arasında çift yönlü etkileşim sağlayacak
ATF Forwarding Genel Müdürü Haldun Kavrar, yapılan anlaşmaya göre Zengezur Koridoru’nun inşasının Azerbaycan ile Nahcivan tarafından sürdürüldüğünü bölgenin güvenliğinin ise Rusya’nın sorumluluğunda olduğunu ifade etti. Açılacak yeni koridor sayesinde Orta Asya ülkelerindeki yüksek hububat, bakliyat ve pamuk stokları Türkiye’ye ekonomik ve hızlı şekilde akacak. Koridor sayesinde Türkiye’nin gıda, hazır giyim ve konfeksiyon ihracatına önemli bir kaynak sağlanmış olacak. Zengezur koridoru ile birlikte İran üzerindeki riskli ticaret hatları Nahçivan’a kayacak ve ticaret yolları daha güvenli hale gelecek. Koridorun sürdürülebilir şekilde işlemesi için Türkmenistan ile Bakü arasında yer alan Hazar denizi üzerindeki Ro-Ro hatlarının mutlaka rehabilite edilmesi gerekiyor. Bakü- Tiflis – Kars demiryolu hattı elektrikli tren altyapısına dönüştürülmeli. Ayrıca Türk-i Cumhuriyetler ile Azerbaycan üzerindeki uluslararası yollar da geliştirilmeli. Bu hatlarda inşa edilecek yeni elektrikli tren hatları ülkemizin de karbon ayak izini azaltıp Avrupa ile olan ticarette Sınırda Karbon mekanizmasına karşı elimizin güçlendirilmesini sağlar. Zengezur açılması durumunda Türkiye ile Orta Asya arasında çift yönlü bir ticaret fırsatı sağlayacak” şeklinde konuştu.
“Doğu Anadolu uluslararası ticaretin yeni geçiş noktasıdır”
Saha Lojistik İş Geliştirme ve Pazarlama Direktörü Recep Koca, yeni dünya düzeninde ekonomik büyüme ve kalkınma için, emtianın hızlı ve güvenli bir şekilde taşınması ve müşterinin talebine anında cevap verilmesinin en kritik süreç haline geldiğini kaydederek şunları söyledi: “Zengezur koridoruyla Türkiye ile Turki Cumhuriyetler arasındaki bağ yeniden kurulacak ve İran’a olan bağımlılık azalacak. Koridorun en büyük avantajı intermodal ve multimodal taşımalığın önü daha çok açılması olacak. Yurt içinde özellikle lojistik ve depolama konusunda gözler Iğdır’a çevrilecek. Iğdır çevresinde yapılacak yatırımlar ile üretim ve Lojistik birleştirilerek Ağrı, Ardahan, Kars gibi illerin oyuna dahil edilmesiyle bölgesel kalkınma doğru kurgulandığı taktirde yeni 10 yılda İstanbul’dan göçlere hazırlıklı olunması gerekiyor. Özellikle ülke içinde o coğrafya dikkatle incelenmeli ve dikine koridorlar açılarak üretim yurdun doğusuna kaydırılmalı ve dış ticarete yatırım yaparak tüm dengelerin değişebileceği uzun vadeli projeler hayata geçirilmelidir. Üretimin arttırılması için karayolu ve rayların birleştirilmesi gerekiyor. Demiryolu, Doğu Anadolu Bölgesi'nde lojistik açıdan büyük bir potansiyele sahiptir. Burada Türkiye'nin diğer bölgelerine hızlı ve etkili bir şekilde bağlanmayı sağlayacak yüksek hızlı tren projeleri büyük bir öneme sahiptir. Bu projeler, sadece yolcu taşımacılığını değil, aynı zamanda mal taşımacılığını da hızlandırır. Unutulmaması gereken en önemli sorunlardan bir tanesi de pahalı depolamadır. Bu bölgelerde kurgulanacak depolar ile maliyetler çok daha ucuzlayacak ve rekabet gücümüz artacaktır. Uluslararası bağlantılar ve ihracat fırsatlarını kaçırmamamız gerekiyor. Doğu Anadolu Bölgesi, coğrafi konumu nedeniyle uluslararası ticaret için önemli ve yeni bir geçiş noktasıdır” diye belirtti.
Doğu Anadolu’daki demiryolu ağı geliştirilmeli
Gürbulak Nakliyat Genel Müdürü Burhan Çakan, Zengezur koridorunun Türkiye’nin lojistik potansiyelini yeniden değerlendirmesi ve geliştirmesi açısından önemli bir rol oynayacağını söyledi. Burhan Çakan, “Bu ulaşım koridoruyla Türk dünyasının yalnız ticari zaferleri değil kardeşliği, yakınlığı da pekişecek. Bölgede Iğdır, Kars, Ardahan, Ağrı illerinin lojistik bölge ilan edilip lojistik ve sanayi yatırımları bu bölgeye yapılıp, buralarda uygun koridorlar açmak üzere projelere başlanmalı. Fakat daha büyük projeler Azerbaycan tarafında hayata geçirilmeli, zira Nahçıvan hattı doğru lojistik altyapı ile yüzyıllarca kullanılacak şekilde hazırlanmalı. Yıllarca Doğubeyazıt ve çevresi Uzak doğudan gelen ticaretin merkezi oldu. Artık çok daha büyük bir ticaret hacmi, çok daha büyük bir bölgede, çok daha kolay bir yolda bizi bekliyor olacak. Kısa vadede bilhassa Doğu Anadolu bölgemizde halihazırdaki demiryolu, karayolu, altyapı şartlarını iyileştirmeli sonrasında daha geniş alanda Doğu Anadolu’nun diğer bölgelere ulaşımını da kolaylaştıracak Demiryolu ağını genişletmek zaruri olacak. Bölge de Demiryolu ulaşımına müsaitken elimizdeki olanağı doğru ve en yüksek verim alacak şekilde değerlendirmeliyiz” diye konuştu.
Çin, İran ve Pakistan’ın karşı ataklarına dikkat edilmeli
Arbel A.Ş. Kurucu Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Arslan ise Zengezur Koridoru’nun Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesini engelleyici yönleri nedeniyle Çin, İran ve Pakistan tarafından engellenmeye çalışıldığına dikkat çekti. Söz konusu koridorun açılması durumunda Türk-i Cumhuriyetlerin lojistik açıdan Çin gibi ülkelere bağımlılığın azalacağını kaydeden Mahmut Arslan, “Türk-i Cumhuriyetlerin yaşadığı en büyük sorun lojistik maliyetlerin yüksek olmasıdır. Bölge lojistik açıdan Çin gibi ülkelerin altyapısına bağlı durumdadır. Örneğin mevcut hatlar üzerinden Kırgızistan’dan 150 dolarlık bir ürün getirecekseniz 150 dolar navlun ödemek zorundasınız. Bu durum küresel piyasalarda Orta Asya mallarına olan ilgiyi azaltıyor. Ancak Zengezur’un açılmasıyla birlikte Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan’daki gıda üreticilerinin malları otomatik olarak Hazar Denizi üzerinden Azerbaycan’a buradan da Türkiye’ye gelecek. Lojistik maliyetler ve termin süreleri de daha sürdürülebilir seviyelere gerileyecek. Özellikle Kazakistan’daki tarım ürünleri sektörü Ukrayna savaşından sonra son derece stratejik hale geldi. Yani Orta Asya’nın tüm malları Türkiye’ye akıp buradan tüm dünyaya açılacak. Ancak Çin, Bir Kuşak Bir Yol projesine alternatif oluşturduğu için Zengezur Koridoru’nun açılmasını engellemek için elinden geleni yapıyor. Son olarak İran ve Pakistan’a 500 milyar dolara yakın çeşitli finans destekleri sağladılar. Burada Türkiye ve Azerbaycan’ın kazanımlarına karşı bir cephe kurulmaya çalışıyor. Çünkü Zengezur açılırsa Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesinin Orta Asya ayağı akamete uğrayacak. O nedenle Hem Türkiye’nin hem de Azerbaycan’ın Zengezur Koridoru projesine daha çok sahip çıkması gerekiyor” dedi.
