Giyim yatırımcıları yönünü Mısır’a çevirdi

Yener KARADENİZ

Türkiye’de artan maliyetlerin yanı sıra baskılanan kur nedeni ile yurtdışında fiyat tutturmakta zorlanan hazır giyim üreticileri, yönünü yurtdışına çevirdi. Hedef pazarlar arasında yer alan ABD ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) avantajının da etkisiyle Mısır bu alanda öne çıkan ülkeler arasında başı çekti. Hali hazırda ülkenin en büyük yatırımcıları arasında yer alan Yeşim Tekstil ve Taypa, Mısır’daki yatırımlarını büyütme kararı alırken Realkom ve FG Group gibi birçok şirket ise sıfırdan yatırım için ülkede incelemelerde bulunuyor. Birçok şirket ise bölgede yerel ortak ile fason üretim seçeneklerini araştırıyor.

Mısır Lirası’nın yılbaşından bu yana yüzde 25’e yakın devalüe olmasının da etkisi ile son 4-5 haftada ülkede yatırım ve işbirliği trafiğinin hızlandığını dile getiren sektör temsilcileri, somut adımlar için seçim sonrasını işaret ederken Türkiye’nin yüzde 60’ı seviyesinde kalan çalışan verimliliğinin kafalarda soru işaretlerine yol açtığını dile getirdi.

2 yılda 500 milyon dolarlık yeni yatırım

Hali hazırda Mısır’da 35 Türk şirketi faaliyet gösteriyor ve bu şirketler Mısır’ın tekstil ve konfeksiyon pazarının üçte birini yönetiyor. Bu da yaklaşık olarak 1,5 milyar dolarlık yatırım anlamına geliyor. 2023 ve 2024 yıllarında ise artan ilginin de bir sonucu olarak ülkede 500 milyon dolarlık yeni yatırım öngörülüyor.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Mısır İş Konseyi Başkanı Mustafa Denizer, Türk şirketlerinin Mısır’da tekstil ve konfeksiyon yatırımlarının 2007 senesinde başladığını hatırlattı. Bu noktada ülkede bulunan nitelikli sanayi bölgelerinin (QIZ) önemine dikkat çeken Denizer, “Bu bölgeleri kapsayan anlaşmaya göre bir girdi İsrail’den sağlanır ise, ABD’ye yapılan ihracatta gümrük vergisi ödenmiyor” dedi.

İhracatın 3’te 1’i Türk şirketlerinden

Türkiye, yıllık 120 milyar doları bulan ABD hazır giyim ithalatından yüzde 1’in altında pay alıyor. Bu rakamın düşük olmasının bir nedeni ise ABD’nin Türkiye’den yapılan giyim ithalatında ürüne göre değişmekle birlikte yüzde 30’u aşan oranlarda gümrük vergisi uygulaması. Mustafa Denizer, “Mısır’ın ABD, Afrika, Kuzey Afrika ve Güney Amerika ülkeleriyle STA’sı ve gümrüksüz ticaret anlaşmaları mevcut. Bu avantajın etkisiyle Mısır son dönemde ilgi çekiyor. Ancak 2007’de Mısır’a yapılan Türk yatırımları geride kalan dönemde 3-4-5 kat büyürken çok fazla yeni yatırım gelmedi. Hali hazırda üretime devam eden 35 civarında Türk şirketi şu an itibarıyla Mısır’da tekstil ve konfeksiyon pazarının üçte birini yönetir hale geldi. Bu şirketlerin toplam yatırımı 1,5 milyar dolar civarında. 2023 ve 2024’te 500 milyon dolar yatırım hedefleniyor. Bu şirketler özellikle tekstil alanında iç piyasada da 1 milyar dolar ciroyu aşmış durumda.Mısır’ın tekstil ve konfeksiyon toplam ihracatının da üçte birini Türk şirketleri gerçekleştiriyor” diye konuştu.

Mısır’da hali hazırda Yeşim Tekstil’den Tay Group’a, Eroğlu Giyim’den Çalık’a LcWaikiki’den Diktaş’a kadar birçok Türk üretici faaliyet gösteriyor. Türkiye, geçen yılın tamamında ABD’ye 1 milyar dolar ihracat gerçekleştirirken, bu rakam Mısır’da 1,2 milyar doları buldu.

İşçilik Türkiye’nin 4’te biri, enerji yarısı kadar

Sektör temsilcilerinin verdiği bilgilere göre, Türkiye’de 600 doları aşan işçilik maliyeti Mısır’da 150-175 dolar civarında seyrediyor. Enerji maliyeti ise yine Türkiye’nin yarısı kadar. Ancak Mısır’da geçen yılın son çeyreğinden başlayan devalüasyon, ülkeyi ihracat için çok daha cazip hale getirdi. 2022 Ekim’de 19 Mısır Lirası seviyesine olan dolar, hali hazırda 30 seviyelerine kadar yükseldi. Bu da Türkiye ile kıyaslandığında hali hazırda fiyatta yüzde 20 avantaj anlamına geliyor. Öte yandan ülkede tekstil ve konfeksiyon özelinde yaklaşık 50 bin çalışan bulunuyor.

Yeşim, 3 yılda 80 milyon dolar yatırım yapacak

Ülkenin en büyük sektör şirketlerinden biri Yeşim Tekstil. Yeşim Grup'a bağlı Jade Tekstil, Mısır’da en büyük hazır giyim ve konfeksiyon ihracatçısı olma başarısı gösterdi. Yeşim Tekstil CEO’su Selim Şenkaya, Mısır’a her dönem ilgi olduğunu ancak son yıllarda bölgede yaşanan siyasi gerilimin de etkisiyle yatırımcıların çekingen davrandıklarını dile getirdi.

İlişkilerin toparlanması ve vizelerin kalkması ile bölgenin yeniden yatırım için cazip hale geldiğini aktaran Şenkaya, şöyle konuştu: “Şu an Mısır’da büyük bir güven ortamı oluştu. Türkiye hem enerji hem de işçilikte yüksek maliyetler nedeni ile Uzak Doğu ile rekabet edemez hale geldi. AB’ye servis veremez durumdayız. Birçok firma işçilik ve enerji maliyetlerindeki avantajın da etkisiyle Mısır’a çok daha fazla ilgi göstermeye başladı. Bu ilgi her geçen gün artıyor” dedi.

Kendilerinin ise yatırımlarını büyütme kararı aldıklarını aktaran Şenkaya, “2008’den bu yana Mısır’dayız. Komple entegre bir tesisimiz var. İplik tesisini de ekleyerek kumaştan hazır giyime kadar entegre üretim yapar hale geleceğiz Bu kapsamda önümüzdeki 3 senede 80 milyon dolar yatırım daha yapacağız. Türkiye’de de operasyonlarımız devam ediyor olacak” diye konuştu.

Devalüasyon yüzde 20 avantaj sağladı

TOBB Türkiye Konfeksiyon ve Hazır Giyim Sanayi Meclisi Başkanı Şeref Fayat, Mısır’ın ABD ile uyguladığı STA’nın yanı sıra son dönemde Mısır Lirası’nın dolar karşısında devalüe olmasının da ülkede yatırımı cazip hale getirdiğini söyledi. Fayat, “Devalüasyon Mısır’a AB pazarında Türkiye’ye göre yüzde 20’ye yakın fiyat avantajı sağladı. ABD pazarında ise STA ile birlikte bu avantaj yüzde 60’u buluyor. Bu nedenle orada yatırımı olmayan birçok şirket ülkedeki yatırım ortamını incelemek için Mısır’a gidiyor. Herkes ülkede ne yapabilirim, nasıl işbirliği oluşturabilirim diye araştırma yapıyor. Ben de ilk etapta Mısırlı firmalara benim kontrolümde mal yaptırıp Avrupalı müşterilerime gönderebilme konusuna bakıyorum. Bu tarz araştırmaların yatırıma dönüşmesi için ise seçimden sonraki dönemde ekonomi politikalarının ne yöne evrileceği belirleyici olacak. Dolar 24-25 TL’ye yükselirse AB’ pazarı için çok büyük bir avantajı kalmayacak ama ABD pazarı için cazibesini korumaya devam edecek. Şu an hem Mısır’da hem de Türkiye’de üretim yaptırabilenler için işlerin kaçmadığı bir dönem. Biz de bu kapsamda ülkede yerel firmalar ile denemeler yapıyoruz” ifadelerini kullandı.

“Önümüzdeki dönem Mısır’ı çok duyacağız”

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya da 15-17 Mayıs tarihleri arasında bir dizi incelemelerde bulunmak amacıyla Mısır’a gidecek. Kaya, “Bölgeyi 3 gün gezeceğim. ABD ile Türkiye arasındaki ilişkileri artırmak istiyoruz. Hazır giyim için çok büyük ve önemli bir pazar. Ancak ABD ile Türkiye arasında yüzde 18-38 arasında bir vergi var. O vergiden kaçmak için Mısır’a gidiliyor. Orada QIZ bölgesi var. O bölgeden dolayı Mısır ile ABD arasında ticaret vergiden muaf. Özellikle denimde pamuk oranları daha yüksek olduğu için bu vergiden kurtulmak için Mısır’a yatırım yapıyorlar.

Mısır hem ABD işleri için hem de işçilik ve enerji maliyetlerindeki avantajı nedeni ile kullanılıyor. Maliyetlere bakıldığında, işçilik maliyetleri Türkiye’den düşük ama çalışanların performansı da düşük. Türkiye’de çalışanlardan ortalamada yüzde 65-70 performans ile çalışırken bu oran Mısır’da yüzde 40-50 arası. Sebebi de devamsızlık, sıcak bir ülke olması ve bölge insanının ağır kanlı olması. Haliyle işçilik maliyeti otomatik olarak 150-175 dolarlardan 300 dolarlara çıkıyor.

Öte yandan Avrupalı Türkiye ile Mısır’ı kıyasladığı zaman Türkiye’den mal almayı tercih eder. Mısır’dan her malı alamıyorsun. Toplamda 3 milyar dolardan biraz fazla tekstil ve hazır giyim ihracatları var. Ama önümüzdeki dönemde ciddi çalışmaları olacak. İplikten başlayıp son ürüne kadar 9 tane entegre fabrika yapıyorlar.

Sonuç olarak hem ABD işlerini artırmak hem de maliyet unsurlarını by-pass etmek için Türkiye’den hazır giyimciler Mısır’ı düşünüyorlar. Herkesin bir iştahı var ama Mısır’da iş yapmak, çalışmak çok kolay değil. Ancak önümüzdeki dönem Mısır’ı çok duyacağız” ifadelerini kullandı.

Arnavutluk ve Sırbistan da öne çıktı

Akdeniz Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (AHKİB) Başkanı Gürkan Tekin de Mısır’da bulunan yatırımını büyüten isimlerden biri. Gürkan Tekin, “İnsanlar Türkiye’deki maliyetler ve baskılanan kur nedeni ile bir çıkış yolu arıyor. Burada da Kuzey Afrika öne çıkan bölgelerden biri. Ancak Mısır her ne kadar maliyetler konusunda avantajlı olsa da çalışan performansı ve katma değerli üretim için hala çok cazip bir bölge değil. İşçi performansı Türkiye’nin yüzde 60’ı seviyesinde. Lüks markalar ise Mısır’da üretime sıcak bakmıyor. Ülkeye yatırım ortamını incelemek için ziyaret trafiği çok arttı, yatırım yapmak isteyen de var. Şu an kararsızlar. Seçim sonrası belirleyici olacak. İnsanlar fason yaptırmaya da gidiyor. Seçim sonrası bekleniyor” dedi.

Herşeye rağmen Türkiye’nin hala cazibesini yitirmediğini söyleyen Tekin, şöyle devam etti: “Herkes şu anda ‘seçim sonrasında acaba burada varlığımı devam ettirebilir miyim’ düşüncesi içinde. Ben çok ümitsiz değilim açıkçası. Son dönemde bu kapsamda Arnavutluk, Sırbistan gibi Balkan ülkeleri de ön plana çıktı. İtalya’nın arka bahçesi olan bölgede yatırım kararı alanlar ve bunun için Uzakdoğu’dan işçi getirenler de var. Değişik alternatif bölgeler ortaya çıkmaya başladı. İnsanlar katma değerli yüksek ürünler üretmek istiyor. Eskisi gibi Inditex gibi markalara üretim yapıp az kazanmaktansa katma değeri ürünlere yönelmek istiyorlar. Arnavutluk İtalya’nın arka bahçesi. Dolce & Gabbana, Christian Dior ve Prada’ya kadar bütün markalar orada üretim yaptırıyorlar. Çevremizde de bu tarz firmalar var. Ciddi bir kayış var.”

Ciddi analizler yapılması lazım

Mısır’ın en büyüklerinden biri de Tay Group şirketlerinden Taypa. Tay Group Yönetim Kurulu Başkanı Mesut Toprak, Mısır’da 2010’da üretime başladıklarını belirterek bu kararlarında da ülkede bulunan nitelikli sanayi bölgeleri (QIZ) ve ABD ile vergisiz ticaret avantajının etkili olduğunu kaydetti. Toprak, "Son bir yılda devalüasyonun etkisi ile Mısır yeniden cazip hale geldi. Herkes şu an yatırım için araştırma yapıyor. Ancak Mısır kolay bir ülke değil. Herhangi bir sürpriz ile karşılaşmamak için ciddi analizlerin, araştırmaların yapılması lazım” dedi.