Hiperrasyonel dünyada yeni dalga bekleyişi

Herkes her şeyden sıkıldı… Pandemi ardından gelen siyasi çekişmeler, savaş, ekonomik dalgalanma büyük bir gelecek “sıkıntısı” yarattı. Bugünkü dünyanın bize sunduğu gerçekler hayallerden, umutlardan uzak, hatta bir dönem tuvalet kâğıdı bulamama endişesine kadar inen ‘hiperrasyonel’ bir dünya… Şimdi herkes bir umut dalgası arıyor. Tabii sürdürülebilirlik, paylaşımcılık da var bunların içinde ama bu kavramlarda da bir yorgunluk var. En azından toplumun genelinde. O yüzden her şeyin belki biraz daha hayal kurmaya, umuda yönelmesi gerekiyor. Tüm çalışmalar bunu gösteriyor. Dünyanın konuştuğu ve bugünden oluşan yeni bir ‘dalga’ bekleyişi var. Biraz bu konuda yeni gelişmelerden konuşalım. Her ne olursa olsun, Türkiye de bu dalganın bir parçası olacak. Türkiye’de de bir sıkılmışlık, yeni şeyler yapma isteği var. Seçimin arkada kalması, memnun olanlar, olmayanlar olsa da, herkesin yeni bir hedef arayışı ortak. Daha önce de yazmıştım Türkiye’nin yeni bir hikâyeye ihtiyacı var. Belki bu dalga içinde hem Türkiye için hem markalar için bir yeni hikayeler oluşturma umudu doğabilir. Ayrıca herkesin de bu yeni dalgaya hazır yapması iyi sonuçları getirebilir…

Eğlence bile formüle dayalı

Dünyamıza pragmatik, işlevsel liderlik hâkim, yaşamlarımız verilerle ölçülüyor artık ve seçimlerimiz algoritmalar tarafından sıralanıyor. Neredeyse her şeyin yanıtlarını saniyeler içinde toplayabildiğimizde geriye pek fazla gizem kalıyor. Hatta eğlence bile formüle dayalı görünüyor, ön filmleri, devam filmlerini ve yeniden yapımları sonsuza kadar çalkalamak için geçmiş başarıları araştırıyor. İşte Wunderman Thompson’un yaptığı bir araştırmaya göre markalar, şirketler ilham vermek için daha fazlasını yapabilir. Bu araştırmanın sonuçlarına göre, insanların yüzde 61’i “şirketler ve markalar bugünlerde orijinal hiçbir şey yapmıyor” diyor. Life-Enhancing Anxiety: Key To A Sane World - Yaşamı Gelişirtiren Kaygı: Aklı Başında Bir Dünyanın Anahtarı kitabının yazarı psikolog Kirk Schneider, hiperrasyonalitenin bizi bitkin düşürdüğünü söylüyor. “Verimlilik odaklı yaşam”ın “hayatlarımızda daha derin bir şeye, daha büyük bir amaç ve anlam duygusuna duyulan özlemi” tetiklediğini açıklıyor.

Bitmeyen dikkat çekme döngüsü

24 saatlik haber döngüsünden, sosyal medyanın sürekli mesajlarından, ortaya çıkan yeni sorumluluklarından, üretkenlik taleplerine kadar, insanlar günden güne dikkatlerini çekmek için benzeri görülmemiş yaygaralarla karşı karşıya kalıyor. Psikolog Mike Rucker: “Hayatın üstesinden gelmek için gerçekten gelişmiş buluşsal yöntemler ve algoritmik yollar geliştirmek zorunda kaldık, çünkü aksi takdirde bize gelen bilgi selinin altında ezilirdik.” Emory Üniversitesi Oxford Koleji’nden Charles Howard Candler psikoloji profesörü Kenneth Carter, buna rağmen, can sıkıntısından korktuğumuz için sorunu kendimiz büyütüyoruz, diyor. Burası önemli, Candler, zamanımızı “sürekli bir içerik akışına” dönüşen eğlenceyle dolduruyoruz. Sonuç olarak, kendimizi tükenmiş hissediyoruz: İnsanların neredeyse yarısı (yüzde 46) “sürekli yorgun ve tükenmiş hissettiklerini” söylüyor ve yüzde 67’si teknolojinin bizi “gerçek dünyadan daha kopuk hissettirdiğini” düşünüyor.

Ortada bir “Neşelenme” açığı var

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ruh sağlığı artık küresel bir kriz ve 1 milyardan fazla insan bir tür akıl hastalığı yaşıyor. Bu, milyonları hastalık, keder, izolasyon ve duyusal yoksunluğun etkilerine maruz bırakan, nesli belirleyen bir olay olarak hatırlanacak olan COVID-19 salgını tarafından daha da kötüleştirildi. Berkeley’deki California Üniversitesi’nde psikoloji profesörü Dacher Keltner, dünyanın birçok yerinde huzur yoksunluğundan muzdarip olduğumuza inanıyor. Wunderman Thompson Intelligence , özellikle genç kuşakların “tarihin herhangi bir döneminde olduğundan daha stresli, endişeli ve çekingen” olduğunu söylüyor. Şimdi, Z kuşağının yarısından fazlası ve 18 yaşından küçük çocukları olan ebeveynler bize “günlük yaşamda tamamen eğlenceyle ilgili deneyimler aramayı düşünemeyecek kadar stresli olduklarını” söylüyor.

Birçoğu, neşe ve huzur gibi duyguların sağlığa faydalarını anlatıyor. İşte tüm bu nedenlerle, daha neşeli, büyülenme çağına doğru geçiş yaşanacak. Şimdi, Z kuşağının yarısından fazlası ve 18 yaşından küçük çocukları olan ebeveynler bize “günlük yaşamda tamamen eğlenceyle ilgili deneyimler aramayı düşünemeyecek kadar stresli olduklarını” söylüyor. Birçoğu, neşe ve huzur gibi duyguların sağlığa faydalarını anlatıyor. İşte tüm bu nedenlerle, daha neşeli, büyülenme çağına doğru geçiş yaşanacak.

■ Sosyal dokuda yıpranmışlık var

Arkadaşlık düşüşte mi? American Life Anket Merkezi’nin 2021’de yayımladığı veriler, son 30 yılda arkadaşlıklarda keskin bir düşüş olduğunu gösteriyor: 1990’da yüzde 27 olan Amerikalıların yüzde 49’u üç veya daha az yakın arkadaşı olduğunu söylüyor. 1990’da bu oran yüzde 27’ymiş. Hiç yakın arkadaşı olmayanların sayısı aynı dönemde dört katına çıktı. Bu, diğer ülkelerde tekrar eden bir modeldir. Ipsos tarafından 32 pazarda 2023 yılında yapılan bir araştırmaya, yanıt verenlerin ortalama yüzde 21’i ihtiyaç anında güvenebilecekleri arkadaşı veya akrabası olmadığını söylüyor. Daha bireyci toplumlarda, insanlar topluluk ruhunun kaybolduğunu söylüyor. Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta 10 kişiden altısından fazlası, Çin’de 10 kişiden dördüne kıyasla “artık topluluk duygusu kalmadığını” kabul ediyor. Zamanın bir işareti olarak, Londra ve New York’taki tiyatrolardaki rahatsız edici sahneler, görgü kurallarının ve sosyal inceliklerin camdan atıldığı yeni bir toksik bireysellik çağını örnekliyor. Bunların hepsi önemli, çünkü kolektif deneyimler neşe ve huzur gibi duyguların önemli kaynakları. Keltner, “Çağın temel sosyal sorunu, kaybolan topluluğun nasıl yeniden inşa edileceğidir” diyor. Sistemik düzeyde iş birliği gerektiren çok sayıda toplumsal zorlukla karşı karşıya kaldığımızda, karşılıklı bağımlılığımızı kabul etmek ve beslemek her zamankinden daha önemli hale geliyor. Bu yaklaşan yeni dalganın temelinin tüm bu arayışların tatminine yönelik olacağını söyleyebiliriz. Daha neşeli, büyülenme çağına doğru ilerliyoruz.