Merkeziyetsiz finans ve fintech’ler
Hayır seçimden ya da siyasetten bahsetmiyorum, bir seyahat yazısı da yazmıyorum aslında… Merkez ile ilgili yeni tartışma teknolojiden, dijital dönüşümden geliyor. Merkeziyetsiz yapıyı ‘Blockchain-Blok Zinciri’ oluşturuyor ve onun yarattığı yeni devrim, çok hızlı ilerliyor. Pek çok sektörde, pek çok alanda ‘Blockchain’ tabanlı yazılımlar, geliştirmeler, sistemler çalışmaya başladı. Biz bu oluşumları farklı adlar, yapılar, aplikasyonlar olarak görüyoruz. Oysa hepsinin altındaki yapı ‘Blockchain’ tabanından oluşuyor.
Blockchain her şeyi değiştiriyor
Bahsettiğimiz, merkeziyetsiz finans, merkeziyetsiz ticaret veya herhangi biri olabilir. Noterler, tapu daireleri, seçimler, gümrükler blockchain teknolojisi ile dönüşebilecek alanlardan sadece birkaçı. Elbette blockchain teknolojisi altında şu an görünmeyen, konuşulmayan ancak hayatın pek çok noktasına dokunabilecek yeni teknolojiler olacak ama özellikle metaverse’nin de devreye girmesiyle, aslında konu ‘merkeziyetsiz hayat’a doğru ilerliyor. Ben bu alanda standartlar ya da daha doğru bir deyişle çok fazla kurallar olmasından yana değilim. Sistemin, bu gelişimin önünü mümkün olduğunca açmaktan yanayım. Zaten ne kadarını kontrol edebiliriz, onu da kestirmek gerçekten zor. Bugün dünyanın tüm düzeniyle yeni bir yöne gitmesi, insanların daha iyi paylaşımı, daha iyi yönetimi için teknolojinin nimetlerinden faydalanması kaçınılmaz. Dediğim gibi dalga da tam da şu dönemlerden üzerimize doğru gelmeye başladı. Üzerimizden geçip tüm finansal sisteme yeni bir şekil verecek.
Tüneldeki ışık yaklaşıyor!
Fintech dünyasındaki gelişmelerle birlikte aslında bankacılık dünyasının geleceği ve “paranın yeni rolü”nden bahsetmek gerekiyor Yaklaşan bir ışık var, üzerimize doğru geliyor. Bu bir tren mi? Yoksa bizi yeni bir dünyaya taşıyacak büyük bir aydınlık mı? Bana sorarsanız, bu bir tren de olsa düzeni değiştireceği için yine de gerçek ışığı görebiliriz. Blockchain ve Fintech’lerin açtığı yolda, tespitler çok net, merkeziyetsiz finans artık dünyanın her yerinde. Ve finans sektörünü büyük bir hızla dönüştürüyor. Sohbet uygulamalarından nakit gönderdiğimiz, kripto paraların gelecekteki konumunu tartıştığımız bir dünyadayız. Artık her adımımızda, yeni bir geleceğe yaklaşıyoruz. Türkiye’nin de kripto paralar dünyası, pek çok fintech girişimiyle bu dünyada yer alması muhtemel. Belki oyundan sonra en çok rekabet edebileceğimiz alanlardan. Ancak finansta bu hem bankacılık sistemini hem de otoritelerin de yenilikçi bir yaklaşımla bu gelişimin önünü açması gerekiyor. Evet finans sistemimiz, bankacılık sistemimiz çok güçlü bir yapıda. Ama Avrupa ve ABD’de özellikle bankalar fintech’leri içine alarak teknolojiyi yakalıyor. Bizde de benzer çalışmalar olsa da burada ne kadar açık davranırsak rekabette o kadar önde oluruz.
İlk etapta “hibrit” yaklaşım
Merkeziyetsiz finans, özellikle ilk dalgada geleneksel finans sektörüne meydan okuyan değil, sektörle beraber hareket ederek hizmet alanını genişletecek bir etken olabilir. Yukarıda söylediğim gibi fintech’lerin bu konuda önünün açılması rekabette özellikle Türkiye için de finans sektörünün de önünü açacaktır. Oluşan yeni yapılar, kartlar, POS’lar, yatırım ve ticari hizmetler veren geleneksel finans şirketlerinin ötesinde kredi ve mevduat tarafında da var olabilecek. Ancak bu durum geleneksel finans sektörünün sonu anlamına gelmiyor. Blockchain temelli FinTech’ler ile geleneksel tecrübelerle iş birliği içinde pastayı çok daha büyütebilir.
Değer yaratacak ekosistemler
Merkeziyetsiz finans kavramına, geleneksel finansın yerini alacak yeni bir yapı olarak değil; birbirlerini tamamlayarak katma değer yaratacak iki ekosistem olarak bakmak daha doğru. Değiştirilmesi imkânsız bir kayıt tutma teknolojisi olan blockchain, kayıt tutulan ve doğrulama gerektiren her alanda var olabilir. Noterler, tapu daireleri, seçimler, gümrükler blockchain teknolojisi ile dönüşebilecek alanlardan sadece birkaçı.Elbette blockchain teknolojisi altında şu an görünmeyen, konuşulmayan ancak hayatın pek çok noktasına dokunabilecek yeni teknolojiler olacak. Metaverse ise burada başlı başına ayrı bir dünya. Blockchain metaverse teknolojisini de domine edebilir. “Blockchain” temelli teknolojiler sadece kripto paralardan oluşmuyor. Varlıkların benzersiz bir şekilde kimliklendirilmesine imkân veren Non-Fungible Token’lar (NFT) da blockchain teknolojisinin önemli çıktılarından bir tanesi.
Yeni nesil finansın Londra’sı
Blockchain teknolojilerinin, 2030 yılına kadar küresel gayri safi milli hasılayı 1,76 trilyon dolar artırması bekleniyor. Bu teknolojinin ilk ürünlerinden olan kripto paralar, blockchain dünyasının kullanım alanı en yaygın sektörü. Blockchain alanında önemli gelişmelere gebe bir diğer konu ise CBDC yani merkez bankalarının dijital para çalışmaları. Bank for International Settlements (BIS) tarafından yayınlanan bir araştırma, tüm dünyadaki merkez bankalarının yüzde 90’ının kendi dijital parasını piyasaya sürme konusunda niyeti olduğunu ortaya koyuyor. Blockchain teknolojisiyle birlikte dönüşümü en çok konuşulan sektörlerin başında kuşkusuz geleneksel finans geliyor. Geleneksel finansın temelinde kayıt tutmak var. Blockchain de bu işi daha ucuz ve verimli yapıyor. Yeni nesil finans İstanbul’un finans merkezi olma hedefini daha da güçlendiriyor. Türkiye için bu alandaki yatırımları çekmek fırsatı doğabilir. Geleneksel finans ile Frankfurt, Londra, New York ile rekabet etmeye çalışmaktansa bu yeni nesil finansal ekosistemin Londra’sı olabiliriz.