Çin-ABD ticaret savaşının yeni cephesi: Nadir toprak elementleri
Çin, ABD ile ilişkilerinde restleşme konusu olan nadir toprak elementlerinde küresel üretimin yüzde 69'unu karşılıyor. Ülkenin en büyük nadir toprak elementleri madeni İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde bulunuyor
Nadir toprak elementleri (NTE), Çin-ABD geriliminde karşılıklı restleşme aracı olarak öne çıkarken, Çin'in bu alandaki rezervi, üretimi ve ihracat politikaları dikkati çekiyor.
ABD Başkanı Donald Trump'ın Mart 2018'de Çin'e ilave gümrük vergileri getirmesiyle fitili ateşlenen ticaret savaşlarında Çin hükümetinin ABD'ye karşı NTE'nin ihracatına yönelik kontrolü gündeme taşıması üzerine bu elementler ticaret savaşının yeni cephelerinden biri haline geldi.
NTE'lerin, teknolojik ürünlerdeki önemi ABD'yi Çin'e bağımlı kılmada önemli rol oynarken, Çin ise bu elementlerde ihracat kontrolü ve yasağı gibi adımlar atacağını duyurmuştu. Çin'in NTE ihracat kısıtlarına yönelik son açıklaması ise 4 Nisan'da yapıldı. Çin, nadir toprak elementlerinin (NTE) ihracatını 3 Nisan’dan itibaren durdurdu.
Çin küresel NTE üretiminin yüzde 69'unu karşılıyor
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'nun 2024 verilerine göre, küresel NTE rezervleri yaklaşık 90 milyon ton olarak hesaplanırken, Çin 44 milyon tonluk rezervle ilk sırada yer alıyor.
Bu ülkeyi, 21 milyon tonla Brezilya, 6,9 milyon tonla Hindistan, 5,7 milyon tonla Avustralya, 3,8 milyon tonla Rusya 3,5 milyon tonla Vietnam izliyor, kalan kısım diğer ülkelerde bulunuyor. Bu arada ABD, Grönland ve Tanzanya'da dünyadaki NTE rezervlerinden yüzde 2'şer pay alıyor.
Çin'in rezervinin toplam rezervin yaklaşık yüzde 49'una karşılık geldiği ve yıllık NTE üretiminin ise küresel üretimin yüzde 69'unu oluşturduğu ifade ediliyor.
Çin, bu elementlerin yüzde 90'ına yakınını işleme kapasitesini elinde bulunduruyor. Bu nedenle, dünyanın büyük bir kısmı temiz enerji ve yüksek teknoloji sektörlerinde tedarik için Çin'e bağımlı konumda bulunuyor.
Ayrıca, Çin'in NTE piyasasındaki baskın konumu, ona hem tedarik hem de fiyatlandırma üzerinde önemli bir kontrol sağlıyor. Bu durumun diğer ülkeler için enerji teknolojileri ve yüksek teknoloji sektörlerinde önemli bir tedarik riski oluşturduğu belirtiliyor.
Son yıllarda özellikle Batı ülkeleri, ithalatı çeşitlendirmek, Çin ve Rusya'ya bağımlılığı azaltmak için NTE rezervlerini geliştirmeye çalışıyor.
Çin nadir toprak elementlerinin tamamını üretiyor
Periyodik tabloya göre sayıları 17'ye ulaşan NTE'nin tamamını üretebilen Çin, ilk ve en büyük NTE rezervini 1927'de ülkenin kuzeyindeki İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde Baiyün Obo Sahası'nda keşfetti.
Çin'in en büyük rezervi kabul edilen özerk bölgedeki Baiyün Obo Sahası ülkenin toplam rezervlerinin yüzde 83,7'sini, küresel rezervlerin ise yüzde 37,8'ini oluşturuyor. Çin'in ulusal rezervinin kalan kısmının yüzde 8'i Şandong, yüzde 3'ü Sıçuan eyaletlerinde, kalanı ise diğer eyaletlerde bulunuyor.
Çin'in son ihracat kısıtlaması 7 elementi kapsıyor.
Çin Ticaret Bakanlığı ve Çin Gümrükler Genel İdaresi, ihracat kontrolü getirdiği elementler samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosiyum, lutesyum, skandiyum ve itriyumu kapsıyor.
Kontrol şartına göre, bu elementleri ihraç etmek isteyen işletmelerin Çin Ticaret Bakanlığına ihracat başvurusunda bulunması ve nihai müşterinin kullanım amacını açıklayan belgeleri sunması gerekiyor. Bu kısıtlamalar, nadir toprak madenlerinden nihai ürünlere kadar tüm tedarik zincirini kapsıyor.
Bu hamlenin, ABD'nin savunma sanayisi ve yenilenebilir enerji gibi kritik sektörlerini etkilemesi bekleniyor. ABD, nadir topraklar ithalatının yaklaşık yüzde 70'ini Çin'den temin ederken, ihracat kısıtlamalarının F-35 savaş uçakları ile Tesla motorları gibi ürünlerde hammadde tedarikini hedef aldığı değerlendiriliyor.
NTE'ler yüksek teknolojide kullanılıyor
Periyodik tabloya göre NTE ibaresi, Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodimyum (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Disprosiyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbyum (Er), Tulyum (Tm), İterbiyum (Yb), Lutesyum (Lu), Skandiyum (Sc), İtriyum (Y) elementlerini kapsıyor.
Topraktan çıkarıldıktan sonra rafine edilen NTE'ler, yenilenebilir enerji teknolojilerinden akıllı füzelere, uydu haberleşmesinden yakıt hücrelerine, elektrikli otomobillerden enerji depolama sistemlerine kadar birçok stratejik alanda kullanılıyor.
Lantan, Seryum, Praseodim, Neodimyum, Prometiyum, Samaryum, Evropiyum ve Gadolinyum gibi NTE'ler, modern teknolojide kritik roller oynuyor.
Terbiyum, Disprozyum, Holmiyum, Erbyum, Tulyum, İterbiyum, Lutesyum, Skandiyum ve İtriyum da çeşitli yüksek teknoloji ve endüstriyel uygulamalarda kendilerine yer buluyor.
