Kağıt bol yabancı yok likidite sınırlı
Yabancı yatırımcı son 7 senede hisse senedi piyasalarından 18 milyar dolar net çıkış yaptı. Alternatif getirilerde artış, likidite kısıtları üzerine sürekli yeni çıkılan halka arzlar borsada dalgalı seyir yaşatırken yabancının bir türlü gelmemesi yerli yatırımcının yükü kaldırmakta zorlanmasına neden oluyor.
ŞEBNEM TURHAN
Hisse senedi piyasalarında günler kolay geçmiyor. Son 7 yılın her senesinde borsadan net çıkış yapan yabancı yatırımcıların yanı sıra risksiz getiri alternatiflerine yerlinin artan ilgisi hisse senedi piyasalarında likidite sorunu yaratıyor. Buna karşın geçen yıl aralık ortasında başlayan ve hızla devam eden yeni halka arzlar da bu sorunun büyümesine neden oluyor. Piyasa uzmanları gelmeyen yabancıya ihtiyacın oldukça arttığını ancak yabancının da likidite ve derinlik sorunları nedeniyle gelmekten kaçındığını belirtiyor.
Son 7 yılda 18 milyar dolarlık çıkış
Hisse senedi piyasasında yabancının kaçış serüveni 2018 ile birlikte başladı. Türkiye’de ekonomi politikalarının gelenekselden uzaklaşmaya başlaması da aynı zamana denk geliyor. 2018 yılında yaklaşık 2 milyar dolar, 2019 yılında 600 milyon dolar, 2020 yılında 4.6 milyar dolar, 2021 yılında 1.6 milyar dolar, 2022 yılında 4.5 milyar dolar, 2023 yılında 1.6 miyar dolar 2024 yılında ise 3 milyar dolarlık net satış yaptılar. Yani son 7 yılda yabancının hisse senedi piyasalarından çıkışı 18 milyar doları buldu. Yeni yılın ilk dört haftasında ise yabancının hissedeki net pozisyonu 108.4 milyon dolar alım yönünde gerçekleşti.
8 yılda pay 28.6 puan geriledi
Yabancının borsadan son 7 yılda çıkışı paylarında da belirgin bir düşüş yarattı. Borsa İstanbul’un artık MKK lisansı olmayanların öğrenmesini engellediği yabancı yatırımcı oranı 31 Ocak itibariyle yüzde 37,08 seviyesinde. 2018 yılında yabancı yatırımcının hisse senedi piyasasındaki payı yüzde 65,64 seviyesinde bulunuyordu. Aradan geçen 8 yılda yabancı yatırımcının borsa endekslerindeki payı 28.6 puan birden geriledi. Geçmiş yıllarda halka arzlar liderliğinde artan ilgisi ve düşük TL mevduat getirileri yerlinin borsaya yönelmesine neden oldu, yatırımcı sayısı 1.5 milyon seviyelerinden 8.5 milyona kadar çıktı.
Yerli yatırımcı sayısı 1.5 yılın dibinde
Ancak geçen yılın ikinci yarısından itibaren işler borsa için çok iyi gitmiyor. Endekslerde dalgalı seyir yerli yatırımcının risksiz getiriye kayması yerli yatırımcı sayısının da gerilemesine neden oldu. Merkezi Kayıt Kuruluşu verilerine göre ocak sonu itibariyle borsadaki yerli yatırımcı sayısı 6.78 milyon ile Ağustos 2023’ten bu yana en düşük seviyesine geriledi.
Tüm bu likidite sıkıntılarına bir de Aralık 2024 ortasından bu yana hızla devam eden halka arzlar eklendi. Halka arzlara ilgi geçmiş yılların çok altında kalırken olan likiditenin halka arzlara yönelmesi borsa endekslerinde yine dalgalı hareketler yarattı. Gerçekleştirilen son iki halka arzda bireysel yurtiçi yerleşik talebi 200 binin altına indi. Geçmiş yıllarda 5 milyonun üzerinde bireysel yurtiçi yatırımcının talep gösterdiği halka arzlar gerçekleştirilmişti.
Yabancı aktivitesinde azalış önemli sorun
Peki hisse senedi piyasalarında çıkışın anahtarı ne? Anahtarlardan biri yabancı yatırımcı ama yabancının girişi ile tüm sorunların çözüleceğini beklemek de doğru değil. Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Orkun Gödek, yerel varlıkların fiyatlanmasında ana problemin başında likidite ve derinlik sorunu geldiğine vurgu yaparak “Bu bahsettiklerimiz için farklı dönemlerde farklı gerekçeler tetikleyici rol üstlenebiliyorlar; halka arzlardaki artış, kısıtlı likiditenin kanalize edilme sorunu, alternatif getirilerdeki yükseliş gibi. Uzun yıllardır lokallerin domine ettiği lira ve cinsinden değerlenen varlıklar söz konusu. Bir dönem tahvil piyasası için konuşuyorduk, sonra lira, devamında BIST için konuşur olduk. Yani, genele yayılan bir sorun var. Hisse senetleri için yabancı aktivitesindeki azalış önemli bir sorun mu? Evet. Tek kurtarıcı mı? Hayır. Doğru soruların sorulması elzem. Biraz konjonktür de etkili” dedi.
■ Likidite ve derinlik sorunları dönüşü uzatıyor
Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Orkun Gödek, sıkı para politikasının 2024 yılında alternatif getirileri yukarı çektiğini ve likiditenin yönelebileceği noktaları ciddi şekilde azalttığını hatırlattı. Gödek, şunları söyledi: “Enflasyon Muhasebesi uygulaması da kısmen ivme kaybeden ekonomide sanayi şirketlerinde öngörülebilir finansallar görmeyi engellerken, bilançolarda da zorlanmalar yaşandı. Belki özellikle EM uygulaması devrede olmasa, bir ihtimal, yabancı aktivitesi daha farklı olabilirdi. Sadece bir soru. Öte yandan aktivitedeki azalışın yapısal değişimlerin yanında portföylerde azalan Türkiye payına kadar farklı gerekçeleri de var. Çıkış tek bir günde olmadığı gibi dönüş de aynı hızda olmuyor. Unutmamak gerek. Ev ödevi dediğimiz, doğru olan işleri yapmaya devam etmekten başka şansımız yok. Sonrası, beklemek, dış konjonktür ve şirket karlılıkları gibi başlıklara bakmaya evrilecek. Unutulmasın ki likidite ve derinlik sorunları da yabancı yatırımcının dönüş sürecini uzatan iki önemli gerekçe. Yani, bunlar olduğu için de dönüş arzu edildiği gibi olmuyor.”
■ Yabancı bankalardan rapor üstüne rapor yağıyor
Uluslararası yatırım bankaları Haziran 2023 ile birlikte geleneksel para politikalarına dönülmesiyle Türkiye piyasalarına yönelik raporlarını arttırdı. Bu yılın başında da bu raporlar devam ediyor. Özellikle bankacılık endeksine yönelik yeni tavsiyeler içeren bu raporlara rağmen yabancıdan henüz hisse senedi piyasalarına yüklü bir giriş yaşanmadı.