Kars’ta mavi kantaron kooperatife can verdi
Beyaz şehir Kars, yaz aylarında maviye bürünüyor. Uçsuz bucaksız tepeleri mavi-mor bir cümbüşe dönüştüren ise bölgenin onlarca endemik bitkisinden biri olan mavi kantaron. Bölge halkının “peygamber çiçeği” de dediği mavi kantaron, Avrupa’da oldukça önemsenen bir çiçek. Estonya’nın ulusal çiçeği olarak tescillenmiş. Mavi kantaronun kadim kültürlerde kendine özel bir yer bulmasının nedeni ise şifasında gizli.
İlaç ve kozmetik başta olmak üzere bugün endüstrinin birçok alanında kullanılan mavi kantaronun kıymeti Kars’ta pek de bilinmemiş. Her yaz kendiliğinden çıkan bu bitki, sonra da kendiliğinden çürümüş gitmiş. Oysa Latince adı Centaurea Cyanus olan mavi kantaron, içeriğindeki tanin, flavon, glikozit gibi bileşenler nedeniyle oldukça kıymetli. Bugün birçok ülkede ciddi bir ekonomik değer olarak katkı sağlıyor. Kars’ın çayırlarında her yıl hazirandan eylüle kadar boy gösteren mavi kantaronu, ekonomiye kazandırma fikri ise bölgenin girişimci kadınlarından Sondem Yıldırım’a ait. Merkeze bağlı Oğuzlu köyünde “Ben bu mavi kantaronlarla ne yapabilirim” diye arayış içinde olan Sondem Yıldırım’ın hayalini bir kooperatife dönüştüren ise ABC Deterjan oldu.
Üç ayaklı proje
ABC Deterjan’ın beş yıldır Tarım ve Orman Bakanlığı’nın desteğiyle yürüttüğü Yerli Yerinde projesi tam da mavi kantaron gibi yereldeki tarımsal değerleri kadın girişimcilerle buluşturmayı hedefliyor. Daha önce Osmaniye’de safran, Ordu’da taflan, Bursa’da ekinezya, Menemen’de aynı sefa bitkileriyle kurulan kadın kooperatiflerine, Sondem Yıldırım’ın başvurusu sonrasında Kars’ta mavi kantaron eklenmiş.
2022’nin projesi seçilen mavi kantaron, Kars’ın Oğuzlu köyünde 20 kadının geçim kaynağı olacak. Sondem Yıldırım proje için 10 bin dönümlük arazi satın alarak bu işe baş koymuş. ABC Deterjan ve İl Tarım Müdürlüğü de kadınların eğitiminden, tesis kurulumuna kadar olan süreçte destek vermişler. Oğuzlu Köyü Kadın Kooperatifi için kurulan tesiste mavi kantaron çiceklerini şifalı yağlara dönüştürecek distilasyon ve soğuk sıkım makineleri var. Sondem Yıldırım, “Bu benim hayalimdi. Burada mavi kantaron yağı yaparak piyasaya satacağız. İhracat potansiyelimiz de var. Tesiste ayrıca Kars’ın zengin endemic haritasında yer alan diğer bitkilerin de yağlarını işlemeyi düşünüyoruz. Kadınlarla birlikte burada hayalimizi gerçekleştiriyoruz” diyor.
Yılda 7,2 milyon TL gelir
Mavi kantaronun 100 gramı bugün piyasada 45 TL’ye satılıyor. Yağı ise çok daha pahalı. Proje kapsamında ilk etapta 5 dekarlık alandan yaklaşık 4 ton taze bitki elde edilmesi planlanıyor. Sondem Yıldırım, “Böylelikle 500 kg üst drog herba verimi bekliyoruz. Mavi kantaronun satışı için aktar toptancıları ve e-ticaret için altyapı çalışmalarımız sürüyor. Bu yıl normalin üzerinde kar yağdı, soğuk oldu. O nedenle daha düşük üretim bekliyoruz. Hasat sonunda ilk yıl için elde edilmesi planlanan 250 kg mavi kantaronun ekonomik değeri yaklaşık 125-200 bin TL arasında” diyor.
Diğer bitkilerin de işlenmesiyle kooperatifin yıllık 7 milyon 250 bin TL’lik gelir elde edeceğini hesaplayan ABC Deterjan, tüm pazarlama sürecinde de destek sağlayacak.
Kars Tarım ve Orman İl Müdürü İbrahim Altıntaş, yöreye has 54 tıbbi ve aromatik bitki bulunduğunu belirterek “Bu bitkilerin toplam potansiyelinin yıllık 300 ila 600 bin ton arasında olduğu tahmin ediliyor. Kars’ın sınırsız yeşil alanlarında esansiyel yağ çıkarılabilecek tonlarca tıbbi ve aromatik bitki yetişiyor. Tarım ve Orman İl Müdürlüğü olarak elimizde kadın projeleri mevcut” diyor.
Hedef 500 kadın çiftçi
ABC Deterjan Pazarlama Direktörü Deniz Özyer’e göre mavi kantaron projesi, Türkiye için bir örnek teşkil edecek. “Buradan 20 kadının ekmek yiyecek olması bizim için büyük bir gurur kaynağı. Osmaniye Bahçe, Ordu Perşembe, Bursa Dağkadı, İzmir Menemen ve son olarak Kars Oğuzlu ile birlikte yaklaşık 350 kadın bu proje sayesinde gelir elde edebiliyor. 2025 yılına kadar ABC ile Yerli Yerinde projesi sayesinde 500 kadının gelir elde etmesi için çalışacağız” diyen Özyer, proje duyuldukça Anadolu’nun pek çok yerinden kadınların kendilerine ulaştığını vurguluyor.