Lale mevsimini yaşıyoruz…

Bir çiçek olarak lale, ekonomik anlamda çok daha fazlasını söylüyor… 2021’de Hollanda’nın çiçek ve çiçek soğanı ihracatı 7 milyar dolar, Türkiye’nin 150 milyon dolar.

Zambakgiller familyasından bu soğanlı çok yıllık bitkinin anavatanı Pamir. Anadolu’ya göç yoluyla gelmiş. Farsça, anemon ya da “kırmızı şey’’ olarak anılıyor. ‘’Lâl’’ hem Osmanlıca hem Farsça’da, kırmızı anlamına gelmekte. 15 grupta yaklaşık 50 türü var. Bunlar arasında ‘’Kıbrıs Lalesi‘’ ve Hakkari’nin ‘’Ters Lale’’si endemik. Avrupa’ya ilk kez 16 yy’da Kanuni döneminde yollandı. Avrupa’da ilk ekimi 1593‘te, C. De l’Ecluse tarafından yapıldı.

Lale çiçeği, 1718-1730 yılları arasında ‘’Lale Devri‘’ adı verilen bir döneme adını verdi. Bu adı çok sonradan, 1913’te tarihçi Ahmet Refik Altınay‘ın ‘’Lale Devri‘’ adlı kitabıyla kazandı. Dönem ‘’zevk ve sefa devri‘’ olarak anılır, aslında gerçek reformların yaşandığı bir dönemdir. Matbaa ve 8 kitabın baskısı ve bir kağıt fabrikasının kurulması bunlar arasındadır.

Lale, zaman içinde Anadolu topraklarındaki aşırı kirlilik sonucu ‘’nadide’’ bir çiçek haline geldi, bulunmaz oldu. Pestisit ve zehir kullanımı laleye yaşam hakkı tanımıyor. 2022 Kıbrıs Avtepe Lale Festivali‘ndeki lale sayısı 100-150‘yi bulmuyordu.

Buna karşılık Avrupa ve özellikle Hollanda, dünyanın en büyük lale üreticisi konumuna geldi. Aaalsmeer‘de dünyanın en büyük çiçek borsası var. 1914 ‘de kuruldu. Her gün 50’yi aşkın dünya ülkesinden gelen ortalama 48 milyon çiçek, saat 07:00-11:00 arasında alınıyor-satılıyor. Günlük ciro, yaklaşık 7 milyar dolar. Borsa salonunun yakınında dünyanın en büyük ‘’çiçek müzesi’’ var.

Lale, ekonomi tarihinde ‘’Lale Çılgınlığı” ile anılır. 1634-1637 arasındaki bu çılgın fiyat dönemi ekonomideki ilk ‘’fiyat balonu‘’ olarak bilinir. Lale soğanı için yapılan sözleşmeler, çöken fiyatlarla geçersiz hale gelir. Mahkemeler bu borcun kumar yoluyla oluştuğu yargısıyla ödenmemesi hükmüne varır. Lale çiçeğinin bize verdiği ders, ulusları yaşatanın geçmiş öyküler değil ama geleceğe dair tasavvurları…

Türkiye, tarım ürünlerinde yılda 25 Milyar dolar ile ‘’net ithalatçı‘’ iken, Hollanda aynı yıl 104 Milyar Euro’luk tarım ürünü ihraç etti. 2021’de Hollanda’nın çiçek ve çiçek soğanı ihracatı 7 Milyar dolar, Türkiye’nin 150 Milyon dolar.

GÜNÜN SÖZÜ:

164 milyon gsmh‘sı olan Ukrayna, 1,5 Trilyon dolarlık Rusya‘ya geçit vermiyor, anlaşılan direnmek bir para sorunu değil.