“Pandemide kan stokları azaldı”
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 71 ülkede kan tedarikinin yüzde 90’ı gönüllü bağışlarla sağlanıyor. Bu 71 ülkenin 60’ı ise kan tedarikinin yüzde 100’ünü vatandaşların bağışlarıyla sorunsuz çözebiliyor. Yine DSÖ’ye göre 73 ülkede kan tedarikinin yarısından fazlası replasman (yerine konularak) bağışlarla sağlanıyor. 22 ülke ise karşılıklı bağış topladığını ifade ediyor.
Bu tablo, pandemide oldukça ağır bir kan stoku sorununa yol açtı. Bir yandan COVID hastaları için kan ihtiyacı arttı, bir yandan da bilimsel araştırmalarda kana daha fazla talep oldu. Dünya genelinde ciddi bir kan ekonomisinden bahsediliyor. Dünya çapında yılda 107 milyon ünite kan bağışı yapılıyor. Bunun neredeyse yarısı yüksek gelirli ülkelerde gerçekleşiyor. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki bağış oranının düşüklüğü ciddi bir sağlık sorunu olarak gösteriliyor.
DSÖ’ye göre gelişmekte olan ülkelerde bağışın yetersiz olması, güvenli kanın sağlanamama nedenlerinden biri. Kızılay’ın verileri ise Türkiye’de kan stoklarında 50 bin litrelik kan bulunması gerektiğini söylüyor. Ancak Mayıs 2021 itibarıyla bu miktar 28 binler civarındaydı.
Sadece COVID hastalığı yok
Kan stoklarının azalması, sadece COVID-19 süreci için bir sağlık sorunu değil. Öyle hastalıklar var ki, insanlar hayatlarını sürekli kan değişimi ile sürdürmek zorunda. Örneğin Akdeniz Anemisi (beta talasemi) böyle bir hastalık. Ve Türkiye’de yüzde 2,2 ile en sık görülen genetik hastalık durumunda. Yaklaşık 4 bin 500 hasta olduğu biliniyor ama 1,3 milyon da taşıyıcı var. Yenilikçi ilaç teknolojileri geliştikçe tedavi yöntemleri de kolaylaşıyor. Bristol-Myers Squibb Company (BMS), bu alanda çalışan şirketlerden. Türkiye de hasta yoğunluğu nedeniyle BMS’nin önemli pazarlarından biri.
Şirket bir yıldır yeni bir ilacın gelişimi için çalışıyor. Türkiye Genel Müdürü Ece Kaşıkçı durumu, “Beta talasemi hastalarının kan değişimi ihtiyacını azaltmayı hedefleyen yeni bir ilaç için ruhsat başvurusunda bulunduk” diye açıklıyor. Planda sadece ilacı pazara sunmak yok. Ece Kaşıkçı, kan hastalıklarına ve kan bağışına dikkat çeken yeni bir farkındalık çalışması için de hazırlıkların son aşamaya geldiğini anlatıyor.
Kan çok değerli!
Kaşıkçı’nın planı net: “Sürekli kan değişimi bazı organlarda yan etkilere neden oluyor. Bunları yenilikçi araştırmalarla çözmeye çalışıyoruz. Diğer yandan tüm dünyada kan, çok kıymetli hale geldi. Pandemide kan bağışı stoku azaldı. Ciddi bir kan ekonomisi var. BMS olarak Avrupa’da Blood&Beyond adı altında, kronik hastalıklarda kan yönetimi üzerine çok paydaşlı bir proje yürütüyoruz. Şimdi bunu Türkiye’de de hayata geçirmeye hazırlanıyoruz.”
Kaşıkçı, toplumda bilinenin aksine kanın sadece kronik kan hastalığına sahip bireyler için değil, düzenli bir ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor. Başlatılacak proje ile de Türkiye’de düzenli kan nakline ihtiyaç duyan binlerce hastanın yaşamlarına değer katmayı ve ulusal kan yönetimi sistemini desteklemeyi hedeflediklerini söylüyor. “Başta hekimlerimiz olmak üzere tüm ilgilileri bir araya getirecek ve ülkemizdeki kan yönetimi sisteminin optimizasyonuna destek olacak kapsamlı bir rapor hazırlıyoruz” diyor.
‘Faz1 ve Faz2 araştırmaları getirmeyi hedefliyoruz’
BMS, 2021 verilerine göre yıllık cirosunun yüzde 24,5’i gibi büyük bir kısmını Ar-Ge ayıran bir şirket. Geçen yıl 11,3 milyar dolarlık Ar-Ge bütçesi olan şirketin klinik araştırmalarında önemli ülkelerden biri de Türkiye. Ece Kaşıkçı, halen 34 klinik araştırmanın Türkiye’de yürütüldüğünü belirtiyor. Kaşıkçı, “Bunlar Faz3 aşamasındaki araştırmalar. Şimdi Faz1 ve Faz2 araştırmaları da getirmeye çalışıyoruz. Ayrıca özellikle onkoloji ve hematolojide ilaca erken erişim programları da bizim için önemli” diyor. Erken erişim programı kapsamında hematoloji ürünü için 100 hastanede çalışmaların sürdüğünü anlatan Kaşıkçı, şöyle devam ediyor: “Son beş yılda Türkiye’nin BMS globalde önemi arttı. Intercon Bölgesi’nde yer alan 70 ülke içinde önceliklendirilmiş beş pazardan biri Türkiye. Bu nedenle ciddi yatırım ve destek alıyoruz.”
B-NOW ile kadınlara destek!
Bilimde kadınlara fırsat eşitliği sağlanması BMS’nin globalde öncelikli konularından. Türkiye Genel Müdürü Ece Kaşıkçı, “Kadın çalışanlarımızın iş performansını artırma ve kariyer hedeflerini belirlemelerine katkı sağlamak amacıyla BMS Network of Women (B-NOW) platformu kuruldu. Burada amacımız eşitlik” diyor.
Türkiye’ye özel çalışmaları da var şirketin. Değişim Liderleri Derneği’nin hayata geçirdiği Kıvılcımlar Projesi’nde yönetim ekibi olarak aktif rol aldıklarını belirtiyor Kaşıkçı. “Benim de dahil olduğum yönetim kurulu üyelerimiz olarak, üniversiteli genç kadınların gelişimlerini desteklemek ve onlara yol göstermek için bu projede gönüllü mentorluk yapıyoruz” diye özetliyor projeyi.