Varlık Fonu’na Sayıştay denetimi talebi…
Türkiye Varlık Fonu’nun cirosunun düşüşü Sayıştay denetimini gündeme getirdi. Fona bağlı 21 kamu kuruluşunun denetiminin istenmesi bana Özal döneminin fonlarını hatırlattı.
DÜNYA Ankara Bürosu muhabiri, arkadaşımız Canan Sakarya’nın haberinden CHP’nin Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) TBMM adına Sayıştay denetimi yapılmasını isteyen bir rapor hazırladığı bilgisini aldım. Bu istem, 2016’da kurulan TVF’nun denetim yapısı ve büyüklüğü konusunda düşünmeme yol açtı.
Bünyesinde, Ziraat, Halk bankaları, THY, Botaş, Çaykur ve PTT gibi 21 kamu kurumunun yer aldığı TVF’nin büyüklüğü 30 milyar dolar civarında.
CHP’nin Sayıştay denetimi istediği TVF’nin 2019 yılı rakamlarına baktım. 2019’da TVF’nin kârı yüzde 48 düşüşle, 8 milyar 864 milyon TL’ye gerilemiş. Finansman toplamı dışı toplam borcu ise yüzde 46 artışla 284 milyar liraya yükselmiş. Bu durum, Sayıştay denetimi isteğinin çok doğru olduğunu gösteriyor.
Türkiye olarak bütçe dışına çıkarılan fonlar konusunda geçmişte yaşadığımız önemli bir olumsuz deneyimimiz var. Turgut Özal’lı ANAP döneminde bürokratik engelleri aşmak ve işlemleri hızlandırmak için bütçe dışı fonlar kurulmuştu. Sayıları 1992 yılında 105’e ulaşan fonların büyüklüğü bütçe gelirlerinin yüzde 57’sine ulaşmış ve en büyüğü Kamu Ortaklığı Fonu’ydu. KOF, otoyol, baraj ve köprü yapımlarını destekleyecek ve yaptırdığı işler için ödemeler yapacaktı. 1998'de yaptırdığı işlerin hak edişlerini ödeyemez hale gelince, müteahhitlerin alacağı 37 milyar TL, DSİ ve Karayolları'na aktarıldı.
Konu bana filozof Herakliates’in “Aynı nehrin suyunda iki kez yıkanılmaz” sözünü hatırlatıyor. Yaşadığımız deneyin benzerini yaşamamak için TVF için Sayıştay denetiminin zorunluluğuna ihtiyaç var. Çünkü ortada kolay yorumlanamayacak bir performans düşüşü ve artan borçlanma hali yaşanıyor. TÜSİAD ise dünyada 14 ülkedeki fonu inceleyip, bu fonların 7’sinin kaynağında petrol, birinin kaynağında altın, diğerlerinin kaynağında da değerli madenler yer aldığını açıklayarak, TVF’nin kamu kuruluşlarından oluşturulması konusunu eleştiriyor.
TVF yapısı ve denetim dışı kalmasına getirilen haklı eleştiriler, konunun acilen ele alınması gerektiğini söylüyor.
GÜNÜN SÖZÜ:
Türkiye Makine Federasyonu ( MAKFED ) Başkanı Adnan Dalgakıran‘ın “Yüzleşme: Türkiye Vasatlıktan Nasıl Çıkar?” adlı kitabı çok yankı yapacak, DÜNYA okurlarına öneriyorum.